Μαζί με τα κινήματα αυτό που έρχεται είναι και η καταστολή. Έτσι έγινε και φέτος με το δυναμικό και μαζικό Φοιτητικό Κίνημα εναντία στην ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστήμιων, μέσω της παράκαμψης του άρθρου 16. Αυτό που μένει λοιπόν όταν το κίνημα παρέλθει και οδεύει προς ξεφούσκωμα, είναι η ευκαιρία του κράτους για επίθεση στο αγωνιζόμενο υποκείμενο. Το βλέπουμε με καμπόσες συλλήψεις κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων, την απόλυση διοικητικού υπαλλήλου που συνέβαλε στο μπλοκάρισμα του σέρβερ για την τηλεξεταστική (που χρησιμοποιήθηκε για τη καταστολή των καταλήψεων) και των πειθαρχικών διώξεων σε βάρος αγωνιστών φοιτητών που υπερασπίστηκαν την κατάληψη της σχολής τους, που είχε αποφασιστεί από τη γενική συνέλευση.
«Ο δάσκαλος βγαίνει από το σπίτι των αναρχικών. Στρίβει στο δρομάκι. Μέσα από το σπίτι ακούγεται μια φυσαρμόνικα.
Έκανε κρύο εκείνο το βράδυ στο Μιλάνο.
Ψηλά στο μπαλκόνι, ένας από τους αναρχικούς κρεμάει τις σημαίες. Την κόκκινη και τη μαύρη. Μια γλυκιά ησυχία είναι απλωμένη στο χωριό.
Σούρουπο.
Από τη γέφυρα ακούγεται μουσική και τρεις γύφτοι, βιολί, κλαρίνο τουμπελέκι, μπαίνουν στο χωριό. Τα παιδιά τρέχουν από πίσω. Οι γύφτοι πάνε προς το σχολείο που βρίσκεται στην άκρη του χωριού σε ένα ψήλωμα».
Στην αίθουσα του σχολείου έχει μαζευτεί όλο το χωριό, άντρες, γυναίκες. Οι γύφτοι μπαίνουν μέσα παίζοντας και γίνονται δεκτοί με ενθουσιασμό. Ο Δάσκαλος έρχεται με τους αναρχικούς, τη Θαλή και τον μικρό Αλέξανδρο στο σχολείο.
Κανείς πια δεν μπορεί να αμφιβάλει για τη στοχοποίηση που έχει δεχθεί από τη διοίκηση η παράταξη «Ενότητα Αντίστασης Ανατροπής» των εκπαιδευτικών της ΕΛΜΕ Πειραιά.Ήδη 8 συνάδελφοι της παράταξης έχουν μπει στο στόχαστρο τόσο με ποινικές όσο και συνδικαλιστές διώξεις, υπομένοντας με περίσσιο κουράγιο, θάρρος και αξιοπρέπεια μια ιστορική κατάσταση πίεσης στο χώρο της δουλειάς. Ενοχλεί άραγε τη διοίκηση και τους πολιτικούς εκφραστές της, πως υπάρχει μια κρίσιμη μάζα συναδέλφων που εμμένουν -παρά τις αντιξοότητες των καιρών- στις γραμμές της αντίστασης και του αγώνα;Ενοχλούνται τα σχέδια των κυρίαρχων-οι οποίοι αυτή την περίοδο μέσα σε άλλα, φαίνεται πως κινούνται στη γραμμή του «όποιος ακόμη τολμά να “φωνασκεί”, να διαδηλώνει και να αντιστέκεται με οποιοδήποτε τρόπο θα πρέπει να διώκεται»-όταν φαίνεται πως υπάρχει αναβρασμός και οι απειλές δεν πιάνουν τόπο; Φυσικά και ναι. Και άρα, όσοι τολμούν σήμερα να κάνουν ένα βήμα μπροστά κόντρα στην οπισθοχώρηση των καιρών και την ασφυκτική πίεση,μπαίνουνεστο στόχαστρο και μάλιστα πολυεπίπεδα. Επιχειρείται τόσο η πολιτική όσο και η εργασιακή τους εξόντωση. Επιβαρύνονται με ποινικά και μη δικαστήρια, καλούνται συνεχώς για εξηγήσεις και ΕΔΕ, ελέγχονται από τους προϊσταμένουςτους υπομένοντας μια σειρά από καθημερινά καψόνια, ενώ φιμώνεται ακόμη και η συνδικαλιστική έκφραση στο δημόσιο πεδίο.
Το πρώτο θέμα για συζήτηση σήμερα είναι το εξής: Θα είναι δυνατή η πλήρης απελευθέρωση των εργατικών μαζών εφόσον η παρεχόμενη εκπαίδευση σε αυτές τις μάζες συνεχίζει να είναι κατώτερη από αυτή που διατίθεται στους αστούς, ή, γενικότερα, εφόσον υπάρχει οποιαδήποτε τάξη, είτε είναι πλειοψηφούσα είτε όχι, η οποία, από τη γέννηση της, έχει δικαίωμα σε μια υψηλότερη εκπαίδευση και μια πληρέστερη ενημέρωση; Δεν απαντάει η ερώτηση μόνη της; Δεν είναι αυτονόητο ότι από δύο άτομα με περίπου ίδια ευφυία από τη φύση τους, το ένα θα έχει το πλεονέκτημα – αυτό του οποίου το μυαλό θα έχει εμπλουτιστεί περισσότερο από την μάθηση και το οποίο, έχοντας κατανοήσει καλύτερα τις αλληλεπιδράσεις των φυσικών και κοινωνικών φαινομένων (αυτό που θα μπορούσαμε να αποκαλέσουμε τους νόμους της φύσης και της κοινωνίας), θα κατανοήσει πιο άμεσα και πλήρως τη φύση του περιβάλλοντός του; Και ότι αυτός ο άνθρωπος θα νιώσει, ας πούμε, μια μεγαλύτερη ελευθερία και, με πρακτικούς όρους, θα επιδείξει μεγαλύτερη ευφυία και ικανότητα από τον συνάδελφό του; Είναι φυσικό ότι αυτός που γνωρίζει περισσότερα θα υποτάξει αυτόν που γνωρίζει λιγότερα. Και αν αυτή η ανισότητα εκπαίδευσης και μάθησης ήταν η μόνη που υπήρχε ανάμεσα σε δύο τάξεις, δεν θα ακολουθούσαν γρήγορα όλες οι άλλες έως ότου ο ίδιος ο κόσμος των ανθρώπων έφτανε στις παρούσες συνθήκες του, δηλαδή μέχρι να χωριστεί ξανά σε μια μάζα σκλάβων και σε έναν μικρό αριθμό ηγεμόνων, με τους πρώτους να εργάζονται, όπως και σήμερα, προς όφελος των δεύτερων;
Το κείμενο του Camillo Berneri που μεταφράσαμε από το ιταλικό πρωτότυπο[1] γράφεται το Νοέμβρη του 1929[2]. Όσα λοιπόν γράφει έχουν μια επιπλέον σημασία και αποκτούν προφητική διάσταση καθώς τοποθετούνται χρονικά σε μια περίοδο αρχικού εποικισμού των εβραίων στην Παλαιστίνη, πολύ πριν το Ολοκαύτωμα και την ίδρυση ισραηλινού κράτους το 1948.
Έχουν περάσει έξι και πλέον μήνες από την εισβολή του ισραηλινού στρατού στη μαρτυρική λωρίδα της Γάζας και από το ξέσπασμα ενός ακόμη πολέμου-μέρους της γενοκτονίας των Παλαιστινίων που εδώ και δεκαετίες επιχειρείται μεθοδικά από το σιωνιστικό κράτος και τους συμμάχους του. Η οργανωμένη αντίσταση αλλά και ο άμαχος κόσμος της Παλαιστίνης μετρούν δεκάδες χιλιάδες νεκρούς και τραυματίες, ανάμεσα στους οποίους πολλά παιδιά, τόσο από τα τυφλά χτυπήματα των ισραηλινών δυνάμεων όσο και από την πείνα, τη δίψα, τις ασθένειες και τις κακουχίες τις οποίες υπομένουν καθημερινά, αποτελέσματα του πολιορκητικού τύπου αποκλεισμού τους από προμήθειες και από ανθρωπιστική βοήθεια – ενός αποκλεισμού που, πέραν όλων των άλλων, συνιστά ένα ακόμα αποτρόπαιο έγκλημα πολέμου.
Συγκρούσεις με την αστυνομία στη διαδήλωση με αφορμή τη συμπλήρωση 50 χρόνων από το πραξικόπημα
Στις 19 Δεκεμβρίου 2021, εκλέχτηκε πρόεδρος, ο Gabriel Boric (ο οποίος προέρχεται από το φοιτητικό κίνημα του 2011, στο οποίο έπαιξε ρόλο αποκλιμάκωσης των κινητοποιήσεων) κερδίζοντας με μεγάλη διαφορά τον αντίπαλό του José Antonio Kast (ακροδεξιός, αντικομμουνιστής και οπαδός του Πινοσέτ). Η εκλογή αυτή γιορτάστηκε ως «ο εκλογικός θρίαμβος εναντίον του φασισμού», τόσο από τους δημοκρατικούς όσο και από τους αριστερούς, αλλά και ως συνέχεια της εξέγερσης της 18ης Οκτωβρίου 2019 και της Συνταγματικής Συνέλευσης. Αυτό ήταν κάτι πολύ διαφορετικό από αυτό που βιώσαμε στον πρώτο γύρο, όπου η διάθεση των ίδιων αυτών πολιτικών παραγόντων ήταν ένας καταιγισμός προσβολών προς τον κόσμο που δεν ψήφισε, με εκφράσεις όπως «παίζουν το παιχνίδι της Δεξιάς» και «η Χιλή δεν ξύπνησε», μπροστά στον τρόμο του ενδεχομένου να εκλεγεί πρόεδρος ο Καστ. Η αντίδραση σε αυτόν τον φόβο ήταν αυτή που επέτρεψε στον Μπόριτς να επιβληθεί στον δεύτερο γύρο, για αυτό και οι δύο έπρεπε να στρέψουν τον λόγο τους προς το κέντρο: Ο Μπόριτς καταφεύγοντας στην παλιά “Concertación” (Χριστιανοδημοκρατία, Σοσιαλιστικό Κόμμα κ.λπ.), ενώ ο Kast επικεντρώθηκε στο θέμα των γυναικών για να απαλλαγεί από τα ακραία μισογυνικά και αντιδραστικά στοιχεία που δημιούργησαν πρόβλημα στην προεκλογική εκστρατεία του. Αυτή η «ψευδομάχη» μεταξύ της Αριστεράς και της Δεξιάς του Κεφαλαίου επιλύθηκε με την ενσωμάτωση στην καμπάνια του Μπόριτς της «κρίσιμης υποστήριξης» των LGΒΤIQ+ κοινοτήτων, των θεσμικών φεμινιστριών, των αριστερών αντιφασιστών και της ψήφου κατά του Καστ. Με λίγα λόγια, αυτός ο υποψήφιος κατάφερε να προσελκύσει τους αντιπάλους του κάτω από την απειλή του φασισμού, γνωρίζοντας ότι η εκλογή του θα μπορούσε να κλείσει έναν κύκλο και την επαναστατική προοπτική της εξέγερσης του Οκτώβρη ή να την αναβάλει για ένα σημαντικό χρονικό διάστημα.
Οι αντιορθολογιστικές και μεταφυσικές βάσεις της φασιστικής ιδεολογίας (πρώτο μέρος)
«Είμαστε εξτρεμιστές γιατί η ιστορία γράφεται από παράτολμους δημιουργούς με μεταφυσικές παρορμήσεις και όχι από φιλήσυχα ανθρωπάκια, υπηρέτες της Εβραϊκής σαπίλας» (“Εμείς”, Χρυσή Αυγή, τχ 5, Μάιος -Ιούνιος 1981)
«Το έτος 1789 διαγράφεται στο εξής από την ιστορία» (Γιόζεφ Γκέμπελς, 1933)
Το 1911 δημιουργήθηκε στη Γαλλία από οπαδούς του Σορέλ και του Μωρράς ο πρωτοφασιστικός “Κύκλος Προυντόν”. Πιθανότατα είναι η πρώτη οργάνωση που χρησιμοποίησε τον όρο “εθνικοσοσιαλισμός”, τον οποίον δανείστηκε αργότερα η αποκρυφιστική “Εταιρεία της Θούλης” και οι Ναζί.1 Ο “Κύκλος Προυντόν” δημιουργήθηκε, όπως έλεγε ένας εκ των ιδρυτών του, ο Georges Valois, με σκοπό να παράσχει ένα «κοινό πλαίσιο για τους εθνικιστές και τους αντιδημοκράτες της λεγόμενης «αριστεράς», μια πλατφόρμα ένωσης των δυο παραδόσεων που βρέθηκαν αντιμέτωπες στον 19ο αιώνα και πλέον συμμαχούν με σκοπό την ίδρυση μια νέας “αντικαπιταλιστικής” εθνικής οικονομίας: «Καταστρέφοντας την αρχή που θεμελίωσε τη σύγχρονη οικονομία, που επέβαλε στα έθνη το καπιταλιστικό καθεστώς και υπέταξε όλες τις ανθρώπινες αξίες στην αξία του χρυσού· για τη δημιουργία μιας νέας οικονομίας η οποία θα είναι εθνική οικονομία και θα κρίνει όλες τις θεσμικές δομές που αναπτύσσονται από την οικονομία σύμφωνα με τα εχέγγυα/κριτήρια που διασφαλίζουν το γαλλικό αίμα». Η οργάνωση συνδύαζε πλήθος φαινομενικά ετερόκλητων στοιχείων, όπως τον επιφανειακό αντικαπιταλισμό, την κριτική της παρακμιακής αστικής κοινωνίας, τον εθνικιστικό συνδικαλισμό και τη συντηρητική επανάσταση με έντονα στοιχεία ανορθολογισμού, αντισημιτισμού και machtpolitik. Στην ουτοπία του “Κύκλου Προυντόν” η υπάρχουσα φιλελεύθερη τάξη πραγμάτων και ο αστικός υλισμός που οδηγεί την Ευρώπη στην ασφυξία, την αποχαύνωση, την τρυφηλότητα και τον κοινωνικό εκφυλισμό θα αντικατασταθεί από έναν κόσμο βασισμένο στην ανδρεία, την πολεμική ηθική και τον ηρωισμό, έναν κόσμο που θα κυβερνιέται από μια “αριστοκρατία παραγωγών”. Απέναντι στην οκνηρία και τη μαλθακότητα της κοινωνίας ακούγονταν η νιτσεϊκή προσταγή του ζην επικινδύνως.
Ο “Κύκλος Προυντόν” δανείστηκε το όνομα του Πιέρ Ζοζέφ Προυντόν, κάνοντας βεβαίως μια επιλεκτική ανάγνωση του έργου του, συμβολίζοντας την “ανωτερότητα” του γαλλικού σοσιαλισμού έναντι του Εβραϊκού μαρξισμού.2 Βεβαίως, δεν ήταν μόνο οι Γάλλοι εθνικιστές που ήθελαν να αποκαθάρουν τον “σοσιαλισμό” από τον “εβραϊκό” μαρξισμό. Ο “προφήτης της παρακμής” Οσβαλντ Σπένγκλερ, για παράδειγμα, με το έργο του “Πρωσσισμός και σοσιαλισμός” (1919) προπαγάνδιζε την «απελευθέρωση του Γερμανικού σοσιαλισμού από τον Μαρξ», υποστηρίζοντας πως η υλιστική βάση του επιστημονικού σοσιαλισμού ήταν αποτέλεσμα της “εβραϊκότητας” του Μαρξ. Για τον Καρλ Σμιτ ο μαρξιστικός υλισμός ήταν μια απλή προέκταση του υλισμού της αστικής φιλελεύθερης δημοκρατίας.3 Απέναντι στον ορθολογιστικό μαρξισμό ο Γερμανικός εθνικιστικός σοσιαλισμός (“σοσιαλισμός της Δεξιάς”) έπρεπε να προτάξει το πεπρωμένο, το ένστικτο, τη θέληση της ισχύος και την αρρενωπότητα. Έγραφε ο Σπένγκλερ: «Να γίνουμε άντρες! Δεν χρειαζόμαστε άλλους ιδεολόγους, ούτε λόγους περί καλλιέργειας, περί παγκόσμιας μπουρζουαζίας και περί της πνευματικής αποστολής των Γερμανών. Χρειαζόμαστε σκληρότητα. Χρειαζόμαστε ένα πιο ατρόμητο σκεπτικισμό: χρειαζόμαστε μια τάξη από χαρακτήρες σοσιαλιστικών αφεντικών. Επαναλαμβάνω: σοσιαλισμός σημαίνει εξουσία, εξουσία και πάλι εξουσία». Η ιδεολογική συγγένεια με τον “Κύκλο Προυντόν” είναι ορατή δια γυμνού οφθαλμού…
Οι ιδρυτές του “Κύκλου Προυντόν” ενσάρκωναν τα αντιφατικά στοιχεία της ιδεολογίας τους στην ίδια τους τη ζωή. Ο (εντός ή εκτός εισαγωγικών) αναρχοσυνδικαλιστής Georges Valois υπήρξε συνεργάτης του Σορέλ, αλλά εντάχθηκε στην ακροδεξιά φιλομοναρχική Action Française και υιοθέτησε τον “εθνικό συνδικαλισμό”. Μετά τη ρήξη του με τον Μωρράς ίδρυσε το κόμμα Faisceau, μιμούμενος τον Ιταλικό φασισμό. Το 1928 απομακρύνθηκε από το κόμμα που ίδρυσε και προσπάθησε να επαναπροσεγγίσει την αριστερά. Μέχρι το τέλος της ζωής του κινούνταν σε ένα θολό τοπίο μεταξύ αριστεράς και ακροδεξιάς. Συνελήφθη από τους Ναζί τον Μάιο του 1944 και πέθανε το Φεβρουάριο του 1945 στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Μπέργκεν – Μπέλσεν. Ο Édouard Berth υπήρξε μαθητής του Σορέλ και προσπάθησε να συνδυάσει τον μαρξισμό με τον βιταλισμό του Henri-Louis Bergson. Εντάχθηκε στο ακροδεξιό φιλομοναρχικό κίνημα, αλλά αργότερα υποστήριξε την ρωσική επανάσταση και πλησίασε το Κομμουνιστικό Κόμμα. Τελικά, ήρθε σε ρήξη με τους μπολσεβίκους και προσέγγισε εκ νέου τον επαναστατικό συνδικαλισμό. Μια άλλη ενδεικτική περίπτωση είναι αυτή του επαναστάτη συνδικαλιστή Hubert Lagardelle, ο οποίος ξεκίνησε ως αντιεθνικιστής και υποστηρικτής του Ντρέιφους, συμμετείχε στο μαρξιστικό Εργατικό Κόμμα του Jules Guesde, προσωπικού φίλου του Πωλ Λαφάργκ, ίδρυσε το Le Mouvement socialiste και συμμετείχε στη CGT. Το 1926, όμως, εντάχθηκε στο φασιστικό κίνημα Faisceau του Valois, αλλά ακολούθησαν διαφορετική διαδρομή κατά τη διάρκεια της Γερμανικής κατοχής. Ενώ ο Valois εντάχθηκε στην Αντίσταση, ο Lagardelle συνεργάστηκε με τους ναζί. Το 1942 τοποθετήθηκε στη θέση του υπουργού Εργασίας στη δωσιλογική κυβέρνηση του Φιλίπ Πεταίν, ενώ μετά τον πόλεμο καταδικάστηκε σε ισόβια κάθειρξη ως συνεργάτης των κατακτητών. Τελικά, έκατσε μόλις τρία χρόνια στη φυλακή, καθώς του δόθηκε χάρη.
Ίσως να φαίνεται περίεργη όλη αυτή η αντιφατική πολιτική διαδρομή που είχαν οι Γάλλοι πρωτοφασίστες, ή ακόμα και η χρήση του ονόματος του σοσιαλιστή φιλοσόφου Πιέρ Ζοζέφ Προυντόν. Ωστόσο, θα πρέπει να γίνει κατανοητό πως ο ιστορικός φασισμός υπήρξε η κατ’ εξοχήν συγκρητιστική ιδεολογία. Ο ίδιος τοποθετούσε τον εαυτό του πέρα από τα παραδοσιακά πολιτικά σχήματα της αριστεράς και της δεξιάς, του καπιταλισμού και του κομμουνισμού. Αναζητούσε τον “τρίτο δρόμο”, αντλώντας στοιχεία από διάφορα ιδεολογικά και φιλοσοφικά ρεύματα. Όπως έγραφαν οι Μπενίτο Μουσολίνι και Τζιοβάνι Τζεντίλε στο Δόγμα του Φασισμού (1933): «Ο φασισμός αντλεί από τα απομεινάρια φιλελεύθερων, σοσιαλιστικών και δημοκρατικών θεωριών εκείνα τα στοιχεία που έχουν ακόμα ουσία. Κρατάει εκείνα που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως επίκτητα στοιχεία της ιστορίας κι απορρίπτει όλα τα υπόλοιπα, δηλαδή την ιδέα ότι ένα δόγμα μπορεί να είναι καλό για πάντα και για όλους τους λαούς». Σύμφωνα με τους Μουσολίνι και Τζεντίλε, ο 19ος αιώνας υπήρξε ο αιώνας του φιλελευθερισμού, του σοσιαλισμού και της δημοκρατίας, ενώ ο 20ος είναι ένας αιώνας φασιστικός. Ένας αιώνας αντιατομικιστικός και βίαιος, στον οποίον επικρατούν τα πραγματιστικά στοιχεία του φασισμού: ο ηρωισμός, η ανδρεία και η θέληση για δύναμη. Ο φασισμός δεν είναι ένα στενό εθνικιστικό/ τοπικιστικό δόγμα. Προσαρμόζεται στις ιδιαίτερες συνθήκες της κάθε χώρας και αποκτά ειδικές εθνικές μορφές.
Ο Μουσολίνι (όπως και πολλοί φασίστες) προέρχονταν από την αριστερά και μέχρι το τέλος της ζωής του δήλωνε σοσιαλιστής. Υπήρξε αρχικά επιφανές στέλεχος του Σοσιαλιστικού Κόμματος και προσπάθησε να δημιουργήσει μια ιδιότυπη μίξη μαρξισμού, νιτσεϊσμού και σορελισμού. Αυτό δημιούργησε συγχύσεις, καθώς πολλοί εκπρόσωποι της παραδοσιακής δεξιάς τοποθετούν τα φασιστικά κινήματα όχι στα δεξιά, αλλά στα αριστερά του πολιτικού φάσματος. Ωστόσο, ο “σοσιαλισμός” του Μουσολίνι απέρριπτε τη μαρξιστική θεωρία της πάλης των τάξεων ως κινητήριου μοχλού της ιστορίας και χλεύαζε την επαναστατική απόπειρα δημιουργίας αταξικής κοινωνίας. Ο φασιστικός “σοσιαλισμός” στόχευε στην αρμονική συνεργασία των τάξεων (δηλαδή στη διαιώνιση της κυριαρχίας της άρχουσας τάξης), οι οποίες προκύπτουν από τη φυσική ιεραρχία. Η ταξική συνεργασία προκύπτει μόνο κάτω από την μπότα ενός ισχυρού αυταρχικού κράτους που βάζει φρένο στην ασυδοσία και την ανομία του εργατικού κινήματος, αλλά και στην απληστία των μεμονωμένων καπιταλιστών. Εγγυητής το εθνικού “σοσιαλισμού” είναι το κορπορατιστικό κράτος και όχι το προλεταριάτο, που είναι απείθαρχο και έχει νηπιακή πολιτική αντίληψη. Και φυσικά, ο φασισμός χλεύαζε και οποιαδήποτε εξισωτική ιδέα. Η μόνη ισότητα που μπορεί να επιτευχθεί είναι αυτή των χαρακωμάτων, της κοινότητας των γενναίων αντρών που αντιμετωπίζουν από κοινού το φάσμα του θανάτου.
Στην πράξη, το φασιστικό κίνημα συγκροτήθηκε ως απεργοσπαστικός μηχανισμός και εμπροσθοφυλακή της αντιπρολεταριακής αντεπανάστασης. Για το σκοπό αυτό ενισχύθηκε πολύπλευρα από μεγάλους καπιταλιστές, που έβλεπαν τον φιλελεύθερο καπιταλισμό να αντιμετωπίζει ακόμα μια βαθιά δομική κρίση. Ο “αντικαπιταλισμός” του αφορούσε τον αυθαίρετο διαχωρισμό ανάμεσα σε ένα παραγωγικό εθνικό κεφάλαιο και σ’ ένα άλλο παρασιτικό/ τοκογλυφικό κεφάλαιο, συσκοτίζοντας έτσι την εκμεταλλευτική βάση του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής (ο οποίος είναι ενιαίος και δεν τεμαχίζεται σε “παραγωγικό” και “παρασιτικό”). Συχνά πυκνά οι Εβραίοι ήταν αυτοί που ταυτίζονταν με το “παρασιτικό” κεφάλαιο (όπως άλλωστε και με τον μαρξισμό). Ο Γερμανός κοινωνιολόγος Werner Sombart το 1911 με το βιβλίο του “Οι Εβραίοι και η οικονομική ζωή” (το οποίο κυκλοφορεί από τις ναζιστικές εκδόσεις Λόγχη με τίτλο “Οι Εβραίοι και ο καπιταλισμός”), προχωρά σε ταύτιση των Εβραίων με την απληστία, τον υλισμό και την αδηφάγα κερδοσκοπία, ενώ τους Γερμανούς τους συνδέει με την παραγωγική εργασία. Για τον Sombart η αντίθεση ανάμεσα στο Γερμανικό και το Εβραϊκό πνεύμα αντιπροσωπεύει την αντίθεση ανάμεσα στους “ηρωικούς” και τους “εμπορικούς” λαούς. Ο εβραϊσμός μέσω του καπιταλισμού διαλύει την πληρότητα της φυσικής ζωής που είναι ριζωμένη στο έδαφος και τις παραδόσεις: «Ο ορθολογισμός είναι το ουσιαστικό γνώρισμα του Ιουδαϊσμού, όπως και του καπιταλισμού». Τέλος, για τον Sombart οι ΗΠΑ είναι εβραϊκή χώρα και ο αμερικανισμός είναι: «αποσταγμένο εβραϊκό πνεύμα».
Ο γνωστός Αμερικανός ποιητής και αυτοσχέδιος οικονομολόγος Ezra Pound στο φυλλάδιο “Η Αμερική, ο Ρούσβελτ και τα αίτια του παρόντος πολέμου”, το οποίο έγραψε για λογαριασμό της φασιστικής κυβέρνησης του Σαλό το 1944, έκανε τον ίδιο διαχωρισμό ανάμεσα στο “παραγωγικό” και το “παρασιτικό” κεφάλαιο. Υιοθέτησε την κλασική συνωμοσιολογική θεωρία περί ενός ενιαίου, σκοτεινού κέντρου λήψης αποφάσεων που κατευθύνει τη μοίρα της ανθρωπότητας: «Η πραγματική κυβέρνηση βρίσκονταν, βρίσκεται και πάντοτε θα βρίσκεται στο παρασκήνιο. Το “δημοκρατικό” σύστημα λειτουργεί ως εξής. Δυο ή περισσότερα κόμματα, όλα τους ακολουθώντας εντολές του συστήματος των τοκογλύφων, εμφανίζονται στη δημόσια σκηνή». Για την ακρίβεια, οι τοκογλύφοι που διαθέτουν τον καθολικό έλεγχο της πολιτικής σκηνής είναι οι Εβραίοι. Αυτοί είναι που ξεκινάν τους πολέμους για να υποδουλώσουν τα έθνη. Στην οικονομική του ανάλυση φυσικά δεν υπάρχει χώρος για την όξυνση των ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών, παρά μόνο μοχθηρά πρόσωπα σαν τους Ρότσιλντ: «Οι πόλεμοι προκαλούνται διαδοχικά, εσκεμμένα, από τους μεγάλους τοκογλύφους, ώστε να δημιουργηθούν χρέη, να προκληθεί σπανιότητα αγαθών, ώστε να αποκομίσουν τους τόκους από τα χρέη αυτά, ώστε να μπορέσουν να αυξήσουν την τιμή του χρήματος». Αν και Αμερικάνος, ο Ezra Pound στήριξε τον Μουσολίνι και τον Χίτλερ, θεωρώντας πως όλοι οι πόλεμοι ξεκινάνε από τους μοχθηρούς Εβραίους τοκογλύφους. Ο φασισμός απλά αμύνεται απέναντι σε αυτήν την Εβραϊκή επιθετικότητα. Κι εδώ συναντάμε πάλι τον επιδερμικό “αντικαπιταλισμό”: «Ο πόλεμος αυτός δεν οφείλετε σε κάποια ιδιοτροπία του Μουσολίνι ή του Χίτλερ. Ο πόλεμος αυτός αποτελεί εκδήλωση του επίγειου πολέμου ανάμεσα στους τοκογλύφους και τους χωρικούς, ανάμεσα στους κυρίαρχους του χρήματος και σε οποιονδήποτε πραγματοποιεί μια τίμια, καθημερινή εργασία με το μυαλό ή τα χέρια του». Ο Pound μιλάει μάλιστα ακόμα και για «αφεντικά της πλουτοκρατίας». Πως μπορούμε, λοιπόν, να πάρουμε στα σοβαρά τον “σοσιαλισμό” και τον “αντικαπιταλισμό” του φασισμού;
Ο φασιστικός συγκρητισμός και η ανομοιογένεια που εκφράζεται από τους εθνικούς φασισμούς (και τις διάφορες παραλλαγές) δημιουργεί κάποιες δυσκολίες στην ανάλυση. Για παράδειγμα, ο βιολογικός φυλετισμός που πρωταγωνιστεί στον γερμανικό ναζισμό απουσιάζει από τον ιταλικό φασισμό. Ο αντισημιτισμός που βρίσκεται στο κέντρο του ναζισμού απουσιάζει από κάποια άλλα φασιστικά (ή φασίζοντα κινήματα). Κι αν δεν απουσιάζει εντελώς, είναι πιο “ήπιος” σε σχέση με τη ναζιστική βιομηχανική εξόντωση (η φασιστική Ιταλία έλαβε τα πρώτα φυλετικά μέτρα κατά των Εβραίων το 1938, ενώ για χρόνια ενίσχυσε ακροδεξιούς σιωνιστές παραστρατιωτικούς. Στη συνέχεια, βεβαίως, ευθυγραμμίστηκε με τη ναζιστική αντισημιτική πολιτική). Στην Ελλάδα το Εθνικοσοσιαλιστικό Κόμμα του Γεωργίου Μερκούρη δεν έβαζε στο κλεντρο του τον αντισημιτισμό, ενώ ταυτόχρονα η Εθνική Ένωση Ελλάς (3Ε) προχώρησε σε ένοπλα αντισημιτικά πογκρόμ. Επίσης, ακόμα και στους αντισημίτες υπήρξαν δευτερεύουσας πτυχής διαφοροποιήσεις, ανάμεσα σε αυτούς που η βάση του αντισημιτισμού τους ήταν ο βιολογικός φυλετισμός και σ’ αυτούς που είχαν ως βάση έναν επιδερμικό “αντικαπιταλισμό”, ταυτίζοντας τους Εβραίους με το “παρασιτικό” τραπεζικό κεφάλαιο και τον εμπορικό τυχοδιωκτισμό.
Παρά τις επιμέρους διαφοροποιήσεις μπορούμε να εντοπίσουμε κοινά χαρακτηριστικά που συγκροτούν το ιδεολογικό ρεύμα του ιστορικού φασισμού. Ένα από αυτά είναι η σφοδρή επίθεση στην κληρονομιά του Διαφωτισμού και της Γαλλικής Επανάστασης και ό,τι παράχθηκε από εκεί (μεταξύ των οποίων και το σύγχρονο εκκοσμικευμένο σοσιαλιστικό, αναρχικό και κομμουνιστικό κίνημα, αλλά και τα πολιτικά δικαιώματα που δόθηκαν στους Εβραίους).4 Ο φασισμός, λοιπόν, δεν είναι απλά ανορθολογικός. Ανορθολογικές αντιλήψεις, όπως η θεϊκή παρέμβαση στη διαδικασία διαμόρφωσης της ιστορικής πραγματικότητας ή η ύπαρξη θαυμάτων, είναι ευρέως διαδεδομένες και διάχυτες στην κοινωνία. Οι φορείς τέτοιων απόψεων δεν είναι κατ’ ανάγκη φασίστες ή συντηρητικοί πολιτικά. Μπορεί κάλλιστα να είναι και προοδευτικοί άνθρωποι.5 Άλλωστε, πολλά από τα συστατικά στοιχεία του φασισμού (εθνικισμός, μιλιταρισμός, κοινωνικός δαρβινισμός, ευγονική ψευδο-επιστήμη κλπ) προϋπήρχαν στον κατά τ΄ άλλα φιλελεύθερο κόσμο.6 Ο φασισμός, λοιπόν, δεν είναι απλά ανορθολογικός. Είναι κάτι περισσότερο: είναι αντι-ορθολογιστικός. Θέλει να σβήσει δια παντός την κοσμοαντίληψη που πήγασε από το Διαφωτισμό, την αστική επανάσταση του 1789 και τις προλεταριακές εξεγέρσεις του 19ου και 20ου αιώνα. Θέλει την επαναμάγευση του κόσμου απέναντι στην επιστημονική απομάγευσή του, την κυριαρχία της ζωτικής ορμής απέναντι στην κυριαρχία της ύλης, την κοινότητα του αίματος και των ενστίκτων απέναντι στην εξορθολογισμένη και άψυχη κοινότητα του πνεύματος. Όπως αναφέρει και η Χρυσή Αυγή στο καταστατικό της: «Η εποχή μας είναι βαθιά άπιστη, το αίσθημα φυλακίστηκε στο δεσμωτήριο του ανελέητου κριτικού ορθολογισμού». Το σύνθημα της εθνικοσοσιαλιστικής οργάνωσης Ιαχή σε συλλαλητήριο ενάντια στις νέες ταυτότητες τον Σεπτέμβριο του 2023 είναι εύγλωττο και σαφές: “Ολική αντίσταση ενάντια στον καρκίνο της νεωτερικότητας”. Είναι σαφές, όμως, πως η κριτική της νεωτερικότητας από τον φασισμό και τα παρακλάδια του γίνεται από αντιδραστική σκοπιά και όχι από τη σκοπιά της ταξικής χειραφέτησης. Ο φασισμός συγκροτήθηκε ιδεολογικά ως ρομαντισμός υψηλής τεχνολογίας (σύμφωνα με τον Τόμας Μαν) ή ως ατσαλένιος ρομαντισμός (σύμφωνα με τον Γιόζεφ Γκέμπελς). Και σ’ αυτό ακριβώς το σημείο μπορούμε να βρούμε ένα σημείο προσέγγισης μιας “αριστεράς” που χάνει την πυξίδα της και απαρνιέται την υλιστική/ διαλεκτική θεώρηση της ιστορίας με τη “συντηρητική επανάσταση”, τον Völkisch μυστικισμό και τον εθνικισμό. Ο “Κύκλος Προυντόν” είναι ένα εύγλωττο ιστορικό παράδειγμα…
Στο κείμενο αυτό (που θα ολοκληρωθεί σε πολλά μέρη) θα δούμε όψεις του φασιστικού αντι – ορθολογισμού. Αλλά δεν θα μείνουμε εκεί. Είναι χρέος μας ταυτόχρονα να προχωρήσουμε στην ενεργητική υπεράσπιση της υλιστικής διαλεκτικής…
Πολύκαρπος Γ.
Σημειώσεις:
1. Ο εθνικός σοσιαλισμός υπάρχει στο ιδεολογικό οπλοστάσιο που δημιούργησε ο “πατριάρχης” του Γαλλικού εθνικισμού, Maurice Barrès. Από τη “λατρεία του Εγώ” και τον φεντεραλισμό με αναφορές στον Κροπότκιν και τον Μπακούνιν, ο Barrès εξελίχθηκε σε πρωταγωνιστή της καμπάνιας εναντίον του Ντρέιφους και βασικό θεωρητικό του ευρωπαϊκού εθνικισμού, του αντισημιτισμού και του πρωτοφασισμού. Μπορούμε να τον θεωρήσουμε και ως πρόδρομο της Θεωρίας της Μεγάλης Αντικατάστασης, καθώς κατακεραύνωνε τους μετανάστες εργάτες ως “εισβολείς”. Ένας από τους μαθητές του υπήρξε ο Enrico Corradini, ιδρυτής της Ιταλικής Εθνικιστικής Ένωσης το 1910, η οποία συγχνεύτηκε αργότερα με το φασιστικό κόμμα του Μουσολίνι. Ο Corradini ανέπτυξε το ιδεολόγημα του Ιταλικού “προλεταριακού έθνους” και ύμνησε τον πόλεμο και τον αντι-υλισμό: «Ο εθνικισμός είναι υπέρ του πολέμου, που είναι παράγοντας απελευθέρωσης της ανθρωπότητας, ιερό μυστήριο του θανάτου και της ζωής. Ο πόλεμος είναι επίσης μια αξία πνευματικής απελευθέρωσης από την καθολική κυριαρχία του υλισμού, προλεταριακού ή αστικού». Τέλος, ο Maurice Barrès διατηρούσε σχέσεις και με Έλληνες εθνικιστές πολιτικούς, όπως ο Ελευθέριος Βενιζέλος και ο Ίωνας Δραγούμης.
2. Ο ίδιος ο Προυντόν ελέγχεται για αντισημιτισμό, καθώς σε ένα αδημοσίευτο απόσπασμα από τις σημειώσεις του έγραφε πως η Εβραϊκή φυλή είναι εχθρός της ανθρωπότητας και δηλητηριάζει τα πάντα. Πρότεινε την απέλαση των Εβραίων από τη Γαλλία, κλείσιμο των συναγωγών και τον αποκλεισμό τους από κάθε εργασία. Έφτανε ακόμα και στο σημείο να ζητάει εξόντωση των Εβραίων ή απέλασή τους στην Ασία. Το απόσπασμα αυτό έχει προκαλέσει ζωηρές κουβέντες, με τους προυντονικούς να επισημαίνουν πως τελικά ο δάσκαλός τους δεν το δημοσίευσε τελικά και απλως βρέθηκε στα σημειωματάριά του.
3. Για τους φασίστες ο μαρξισμός και ο ιστορικός υλισμός αντιστοιχούν στο πνεύμα και τις ανάγκες του Εβραϊσμού, που η μοναδική του ενασχόληση είναι ο χυδαίος υλισμός, οι απολαύσεις και το κυνήγι των χρημάτων που χλευάζει τα ανώτερα πνευματικά ιδανικά και τις αξίες της φυλής και του αίματος.
4. Σύμφωνα με τον πατέρα του ψευδο-επιστημονικού φυλετισμού Arthur de Gobineau η Γαλλική Επανάσταση πραγματοποιήθηκε από τους μιγάδες που γεννήθηκαν από τη συνεύερεση των θυγατέρων των Γαλατορωμαίων και των Φράγκων κατακτητών. Το 1789, δηλαδή, ήταν ακόμα ένα αποτέλεσμα του εκφυλισμού που προέρχεται από την επιμειξία των φυλών και την αλλοίωση της ποιότητας του αίματος που δημιουργεί την εθνική και φυλετική παρακμή.
5. Ωστόσο, για να μην υπάρχουν παρερμηνείες πρέπει να ειπωθεί πως οι κάθε είδους ανορθολογικές μπουρδολογίες αποτελούν αντανάκλαση της κυρίαρχης ιδεολογίας και με κανέναν τρόπο δεν έρχονται σε σύγκρουση μαζί της. Ο ανορθολογισμός, παρ’ ότι διάχυτος κοινωνικά και πολιτικά, δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί ως πολιτικά ουδέτερο φαινόμενο. Αποτελεί εύφορο έδαφος για την ανάπτυξη αντιδραστικών πολιτικών ρευμάτων (μεταξύ των οποίων και του φασισμού).
6. Για παράδειγμα, όταν οι Γερμανοί το 1904 απάντησαν στην εξέγερση των Χερέρο στη Γερμανική Νοτιοδυτική Αφρική με γενοκτονικό πόλεμο, ο στρατηγός Lothar von Trotha που έλαβε τη διαταγή εξόντωσης μίλησε για φυλετικό πόλεμο ενάντια σε θνήσκοντες και παρακμάζοντες. Στη χειρόγραφη διαταγή έγραφε: «Αυτή η εθνότητα οφείλει να εξολοθρευθεί και να πάψει να υφίσταται». Το εκστρατευτικό σώμα του von Trotha σκότωσε 70 χιλιάδες ιθαγενείς, δεν άφησε ζωντανό ούτε έναν αιχμάλωτο πολέμου, ενώ οι γυναίκες και τα παιδιά εγκαταλείφθηκαν στη μοίρα τους στην έρημο. Οι επιζήσαντες Χερέρο κλείστηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης και καταναγκαστικής εργασίας, που γρήγορα μετατράπηκαν σε στρατόπεδα εξόντωσης. Ας σημειωθεί ότι πρώτος κυβερνήτης του προτεκτοράτου της Γερμανικής Νοτιοδυτικής Αφρικής ήταν ο Χάινριχ Γκέρινγκ, πατέρας του γνωστού ναζί Χέρμαν Γκέρινγκ. Ο ναζισμός, λοιπόν, δεν ήταν κάποιου είδους εξαίρεση στον κανόνα του Ευρωπαϊκού πολιτισμού, αλλά παροξυστική μορφή της Γερμανικής (και ευρύτερα της Ευρωπαϊκής) αποικιοκρατίας. Άξιο τέκνο του καπιταλισμού δηλαδή…
Εισαγωγή της Ταξικής Αντεπίθεσης στην παρουσίαση του βιβλίου της συντρόφισσας Μαρίας Μπουσδέκη, “Gentrification και εκτοπισμός, μια μελέτη και μερικές σκέψεις για το τι συμβαίνει στις γειτονιές μας” (εκδόσεις Δυσήνιος Τύπος) στην εκδήλωση της 24/04 στην Καλλιδρομίου 49
Mε μεγάλη συμμετοχή και πολύ ενδιαφέρουσες τοποθετήσεις σχετικά με το περιεχόμενο, το ιστορικό υπόβαθρο και τις στοχευσεις του gentrification- τόσο γενικά όσο και ειδικά στα Εξάρχεια- πραγματοποιήθηκε το βράδυ της προηγούμενης Τετάρτης στον πολιτικό χώρο της Ταξικής Αντεπίθεσης, η εκδήλωση παρουσίαση του βιβλίου της συντρόφισσας Μαρίας Μπουσδέκη ” Gentrification και εκτοπισμός “. H μεγάλη ζήτηση του βιβλίου και οι συνεχείς παρουσίασεις του σε όλη την Ελλάδα επιβεβαιώνουν ότι το βιβλίο ξεπέρασε ήδη τις στοχεύσεις του : δεν έχει απλά ανοίξει διάλογο με τα κινήματα. Αποτελεί ήδη κομμάτι του πολιτικού τους εξοπλισμού.
Τα τελευταία γεγονότα στη Μέση Ανατολή κάνουν για ακόμα μια φορά ορατό το ενδεχόμενο της κλιμάκωσης και της γενίκευσης του πολέμου στη Μέση Ανατολή, ενδεχομένως και σε ολόκληρο τον πλανήτη. Η συντονισμένη και οριοθετημένη επίθεση του Ιράν και των συμμάχων του στις 13 Απριλίου δεν έπεσε ως κεραυνός εν αιθρία. Ήταν η απάντηση στο τρομοκρατικό χτύπημα του Ισραηλινού στρατού σε διπλωματική αντιπροσωπεία του Ιράν στη Δαμασκό την 1η Απριλίου, με 16 νεκρούς. Ένα χτύπημα που για ακόμα μια φορά παραβίαζε το κουρελόχαρτο που κατ’ ευφημισμό ονομάζεται “Διεθνές Δίκαιο” και εφαρμόζεται μόνο επιλεκτικά υπέρ των δυτικών συμφερόντων. Άλλωστε, τα τελευταία χρόνια το Ισραήλ έχει εξαπολύσει δεκάδες πυραυλικές επιθέσεις εναντίον της Συρίας. Με την επίθεση στη Δαμασκό το Ισραήλ επεδίωξε (και εν μέρει κατάφερε) τη διεύρυνση του πολεμικού μετώπου στη Μέση Ανατολή, καθώς ο στρατηγικός του στόχος είναι η ακόμα πιο βαθιά στρατιωτική εμπλοκή των συμμάχων του (ΗΠΑ, Βρετανία και ΕΕ).
Δυσήνιος Ίππος 