Εποικισμός: πρακτική και κουλτούρα | Από την Παλαιστίνη στις γειτονιές μας

Γράφει η Μαρία Μ.

Το 1948 το κράτος του Ισραήλ ιδρύεται σημαίνοντας ταυτόχρονα τον εκτοπισμό περισσότερων από 700.000 Παλαιστινίους, τη «Νάκμπα». Με άλλα λόγια, από το 1948 το κράτος του Ισραήλ εισβάλλει σε παλαιστινιακά εδάφη, εγκαθιστά εποίκους ισραηλινούς που υπερασπίζονται με όπλα την «κατακτηθείσα περιουσία τους», και, όταν χρειαστεί, με τη συνδρομή του στρατού. Κατά τον τρόπο αυτόν συγκροτείται ένα έθνος που η καταπάτηση ξένου εδάφους και ξένης ζωής είναι η καθημερινότητα και η συνήθειά του. Δεν είναι μια πράξη. Γίνεται συνείδηση. Ο εποικισμός είναι η κανονικότητα τους. Η πραγματικότητά τους.
Αυτά συμβαίνουν εδώ και 77 χρόνια λίγα μόλις χιλιόμετρα παρακάτω από τον τόπο μας. Τι συμβαίνει όμως στον τόπο μας; Στις γειτονιές μας; Τι συμβαίνει με τους Ισραηλινούς, στρατιώτες του IDF και εποίκους που νομίζουν ότι οι τόποι μας τους ανήκουν; Πόσο σχετίζονται με όσα συμβαίνουν στη Μέση Ανατολή 77 χρόνια τώρα;

Το καλοκαίρι που μας πέρασε Ισραηλινοί έποικοι και στρατιώτες του IDF ήρθαν διακοπές στην Ελλάδα. Και μάλλον νόμισαν πως τα μέρη αυτά τους ανήκουν επίσης μάλλον. Γιατί όπου αντίκριζαν παλαιστινιακές σημαίες αντιδρούσαν, όπου έβλεπαν παλαιστινιακά αυτοκόλλητα τα κατέβαζαν, έβριζαν και τραμπούκιζαν αλληλέγγυους και φυσικά ΜΑΤ περιφρουρούσαν τις διακοπές τους στα λιμάνια που αγκυροβολούσαν.
Μήπως όμως δε νομίζουν μόνο ότι τους ανήκουν οι τόποι μας; Μήπως όντως τους ανήκουν; Σίγουρα τα έχεγγυα Μητσοτάκη και η ισχυρή φιλία και στρατιωτική συνεργασία μεταξύ ελληνικού κράτους και κράτους του Ισραήλ είναι κάτι που θα μπορούσε εύκολα να απαντά στην ασφάλεια που νιώθουν να κάνουν ό,τι γουστάρουν. Αλλά είναι μόνο αυτό;
Αν βάλουμε στην εξίσωση και το τι συμβαίνει με την Golden Visa ίσως καταλάβουμε πολλά παραπάνω. Η Golden Visa θεσπίστηκε στην Ελλάδα το 2013 και προσφέρει άδεια παραμονής σε υπηκόους τρίτων χωρών που επενδύουν σε ακίνητα ύψους άνω των 250.000 ευρώ. Είναι γεγονός, δηλαδή, ότι για την χορήγηση άδειας διαμονής σε αλλοδαπούς πολίτες προκειμένου να πραγματοποιήσουν επένδυση στην Ελλάδα είναι αρκετά ευνοϊκές οι διατάξεις σύμφωνα με το άρθρο 16 του ν. 4251/2014. Οι κάτοχοι Golden Visa στην Ελλάδα απολαμβάνουν μια σειρά από προνομιακά δικαιώματα, τα οποία ξεπερνούν κατά πολύ την απλή ιδιοκτησία ακινήτου. Το πρόγραμμα έχει σχεδιαστεί για να είναι ελκυστικό για εύπορους υπηκόους τρίτων χωρών (εκτός Ε.Ε.), και λειτουργεί ως είσοδος στην Ευρωπαϊκή Ένωση μέσω του real estate. Ο επενδυτής αποκτά άδεια διαμονής τύπου D για 5 έτη, η οποία μπορεί να ανανεώνεται επ’ αόριστον, εφόσον διατηρεί το ακίνητο ή την επένδυση. Δεν απαιτείται φυσική παρουσία στην Ελλάδα καθώς δεν είναι υποχρεωμένος να ζει εδώ. Επιπλέον, ο κάτοχος έχει δικαίωμα ελεύθερης κυκλοφορίας σε όλες τις χώρες του χώρου Schengen (29 ευρωπαϊκά κράτη), για έως και 90 ημέρες ανά εξάμηνο. Ακόμα, ο κάτοχος μπορεί να έχει πρόσβαση σε ιδιωτικά σχολεία, πανεπιστήμια, ιδιωτική υγειονομική περίθαλψη κ.ά., χωρίς να απαιτείται μόνιμη εγκατάσταση. Οι παροχές είναι κυρίως στην ιδιωτική σφαίρα. Φυσικά, η άδεια δίνει τη δυνατότητα και στους άμεσους συγγενείς για πολλά προνόμια. Ακόμα-ακόμα, η «οικογένεια» μπορεί να ζει στην Ελλάδα χωρίς ο επενδυτής να είναι μόνιμα παρών.
Φυσικά, ο ιδιοκτήτης-επενδυτής έχει τη δυνατότητα να εκμισθώσει το ακίνητο σε τρίτους (μακροχρόνια ή Airbnb), να αγοράσει περισσότερα του ενός ακίνητα και φυσικά να μετατρέψει το ακίνητο σε τουριστική επένδυση, εφόσον πληροί τις προϋποθέσεις. Ταυτόχρονα, έχει κάθε δικαίωμα να ιδρύσει και να λειτουργεί εταιρεία στην Ελλάδα, με πλήρη πρόσβαση στο φορολογικό και επενδυτικό σύστημα της χώρας (όχι όμως να εργάζεται ως φυσικό πρόσωπο χωρίς άλλη άδεια). Τέλος, ανάλογα με τη φορολογική του κατοικία, ο κάτοχος μπορεί να έχει πρόσβαση στο καθεστώς φορολογούμενου επενδυτή ή «non-dom» (αν πληροί τις προϋποθέσεις), και να επωφεληθεί από σταθερό φόρο εισοδήματος ή φοροαπαλλαγές.
Η Golden Visa προσφέρει ευρύ φάσμα δικαιωμάτων ιδιοκτησίας και κυκλοφορίας με ελάχιστες κοινωνικές υποχρεώσεις. Ο επενδυτής αποκτά οικονομική και διαχειριστική δύναμη στον αστικό χώρο χωρίς να είναι παρών στην καθημερινότητα της πόλης.
Αν και παρουσιάστηκε ως εργαλείο προσέλκυσης επενδύσεων, στην πράξη η Golden Visa μετατρέπει την κατοικία σε εμπόρευμα διεθνούς κερδοφορίας και συμβάλλει δραστικά στη διαδικασία του gentrification (ή/και του εποικισμού). Μέσα από αυτήν, πολίτες τρίτων χωρών – κυρίως από Κίνα, Τουρκία, Ρωσία, Ιράν και πρόσφατα Λίβανο και με μπροστάρη πλέον φυσικά το Ισραήλ – αποκτούν ακίνητα σε ελληνικές πόλεις όχι για να ζήσουν, αλλά για να εκμεταλλευτούν. Σύμφωνα με το Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου, πάνω από το 90% των ακινήτων που αγοράζονται μέσω του προγράμματος Golden Visa ενοικιάζονται ή μένουν κενά, χωρίς να κατοικούνται από τους επενδυτές.
Η πολιτική αυτή νομιμοποιεί έναν συγκεκριμένο τύπο “gentrifier”: αποστασιοποιημένο, επενδυτή, απόντα από την καθημερινότητα της πόλης που όμως την διαμορφώνει και την ορίζει. Όπως κι οι έποικοι.
Άλλωστε, και η Golden Visa δεν είναι μόνο εργαλείο επενδυτικής πολιτικής αλλά δομικό στοιχείο της κρατικής αρωγής στις διαδικασίες gentrification, άρα και εποικισμού. Ενθαρρύνει την έξαρση των τιμών, ενισχύει την αγορά ακινήτων προς τουριστική χρήση, αυξάνει την εξάρτηση του αστικού χώρου από το εξωτερικό κεφάλαιο και εκτοπίζει μόνιμους κατοίκους από τις γειτονιές τους. Ταυτόχρονα, όμως, δίνει τρομακτικά δικαιώματα σε ανθρώπους μόνο και μόνο με βάση την επενδυτική τους ικανότητα και την συνεπακόλουθη ιδιοκτησία τους επί της γης.
Δεν είναι τυχαίο, λοιπόν, το attitude του Ισραηλινού (έποικου) που κυκλοφορεί στις γειτονιές μας με ύφος μου ανήκετε, κατεβάζει τις αφίσες αλληλεγγύης στην Παλαιστίνη που εμείς, οι κάτοικοι, οι αγωνιζόμενοι και οι αγωνιζόμενες έχουμε κολλήσει, κάνει κωλοδάχτυλα στους αλληλέγγυους στην Παλαιστίνη και πολλάκις καταφέρεται εναντίον τους. Η Golden Visa -πλάι φυσικά στη στρατιωτική συμμαχία του Ελληνικού κράτους με το Ισραήλ- δίνει αυτή τη δυνατότητα στους Ισραηλινούς. Να φέρονται σαν έποικοι και στις γειτονιές μας. Γιατί είναι. Ο εποικισμός δεν είναι μια πολιτική που εφαρμόζεται χιλιόμετρα μακριά. Εξελίσσεται στις ίδιες μας τις γειτονιές. Ο επενδυτής που μπορεί να αγοράσει ολόκληρα οικοδομικά τετράγωνα και με βάση αυτό του δίνονται δικαιώματα στην τοπική κοινωνία και πια όλα στον χώρο καθορίζονται από αυτόν είναι το απαύγασμα του εποικισμού.

Δεν πρόκειται για μεμονωμένες συμπεριφορές κάποιων Ισραηλινών πολιτών. Το ζήτημα αφορά τον τρόπο που, συντονισμένα, μαζικά και στοχευμένα, μεγάλα κεφάλαια και ξένα συμφέροντα επιχειρούν να επιβληθούν πάνω στις ζωές και στον τόπο μας και την κουλτούρα που αυτό συνοδεύει. Μια κουλτούρα εποικισμού που μεθοδικά έχει χτιστεί και εξαπλώνεται.

Από την Παλαιστίνη μέχρι την Κυψέλη και τις γειτονιές της Πάτρας που οι Ισραηλινοί εισρέουν σιγά σιγά και εδώ, οι τόποι μας να γίνουν πεδία αντιπαράθεσης με τον ιμπεριαλισμό, πεδία αντιπαράθεσης με τα παγκόσμια συμφέροντα.