Η Soledad Estorach Esteri γεννήθηκε 6 Φλεβάρη του 1915 στο μικρό χωριό Albatarrech δίπλα στη Lerida της Καταλονίας.
Ο πατέρας της Soledad Estorach, δάσκαλος και δημοκράτης, της είχε μεταδώσει την αγάπη για την μάθηση και –προτού πεθάνει, όταν η κόρη του ήταν 10 χρόνων- της έμαθε να διαβάζει (μεγάλη υπόθεση εκείνη την εποχή για μια γυναίκα).
Έφυγε από το σπίτι της, πρίν κλείσει τα 14, για να αποφύγει ένα γάμο που θα την έκλεινε στους τέσσερις τοίχους του σπιτιού. Πήγε στη Βαρκελώνη να βρει δουλειά που θα της επέτρεπε να συντηρεί τον εαυτό της και να βοηθά οικονομικά τη μητέρα της και την αδελφή της. Εκεί, το 1931, τελικά μπήκε σε ένα σωματείο και συμμετείχε σε ένα Αθήναιο, το οποίο, όπως είπε η ίδια, της άνοιξε έναν ολόκληρο καινούριο κόσμο: «Ήταν μια ζωή απίστευτη, η ζωή μιας νέας αγωνίστριας. Μια ζωή αφιερωμένη στον αγώνα, στην κατάκτηση της γνώσης, στην αναδημιουργία της κοινωνίας. Χαρακτηριζόταν από ένα είδος αναβρασμού, μια συνεχή δραστηριοποίηση» (Άκελσμπεργκ κ.α., 1988)
Στην Βαρκελώνη δούλεψε στο μαγαζί ενός θείου της, αλλά σύντομα μια οικονομική κρίση τον ανάγκασε να το κλείσει. Δούλεψε ως υπηρέτρια με χαμηλό μισθό για πολλές ώρες. Στη συνέχεια έπιασε δουλειά στη βιομηχανία χημικών. Άρχισε να παρακολουθεί βραδινά μαθήματα που οργάνωνε η αναρχοσυνδικαλιστική CNT το 1930 (Άκελσμπεργκ, 1988).
Την απασχολούσε από νωρίς το γυναικείο ζήτημα. Χαρακτηριστικά λέει, χρόνια αργότερα, στην Μ. Άκελσμπεργκ: «Τουλάχιστον στην Καταλωνία, η επικρατούσα άποψη ήταν ότι άντρες και γυναίκες θα έπρεπε να συμμετέχουν. Αλλά το πρόβλημα ήταν ότι οι άντρες δεν ήξεραν πώς να κάνουν τις γυναίκες να δραστηριοποιηθούν. Τόσο οι άντρες, όσο και οι περισσότερες γυναίκες συνέχιζαν να αντιμετωπίζουν τις γυναίκες σα βοηθητικές και συμπληρωματικές.
Γι’ αυτούς, πιστεύω, η ιδανική κατάσταση θα ήταν να έχουν μια συντρόφισσα που θα συμφωνούσε με τις ιδέες τους, αλλά στην ιδιωτική της ζωή θα ήταν λίγο-πολύ σαν τις άλλες γυναίκες. Ήθελαν να είναι ακτιβιστές 24 ώρες το 24ωρο, και σ’ αυτά τα πλαίσια, φυσικά, ήταν αδύνατο να υπάρχει ισότητα. Ειδικά, για παράδειγμα, στις περιπτώσεις που κλείνονταν φυλακή. Τότε εκείνη έπρεπε να φροντίζει τα παιδιά, να δουλεύει για να ζήσει την οικογένεια, να τον επισκέπτεται στη φυλακή κ.λπ. Σ’ όλα αυτά οι συντρόφισσες ήταν πολύ καλές! Αλλά, για μας αυτό δεν ήταν αρκετό. Κυρίως δεν ήταν ακτιβισμός» (Άκελσμπεργκ κ.α., 1988).
Το 1934 συμμετείχε στη γυναικεία ομάδα που συνεδρίαζε στο κτίριο του σωματείου οικοδόμων στη Βαρκελώνη, μαζί με τις Pilar Grangel, Aurea Cuadrado και Conchita Liaño. Στη συνέχεια έγινε μέλος της Πολιτιστικής Γυναικείας Ομάδας της CNT (Grupo Cultural Femenino), η οποία αργότερα θα μετονομαζοταν σε «Ομαδοποίηση Ελέυθερες Γυναίκες».
Με την αδερφή της Juana συμμετείχαν το 1936 στην Ελευθεριακή Νεολαία (FIJL). Από τα πιο ενεργά μέλη της Ελευθεριακής Νεολαίας, την ημέρα του πραξικοπήματος του Φράνκο συμμετείχε στην ένοπλη ομάδα αναρχικών που κατέλαβαν το κτήριο των βιομηχάνων της Βαρκελώνης μετατρέποντας το στην «Casa de la CNT-FAI». Εκπρόσωπος της επαναστατικής επιτροπής της γειτονιάς του Κλοτ στις περιφερειακές συνελεύσεις στη Βαρκελώνη, ήταν επίσης μια από τις γυναίκες που πήραν την πρωτοβουλία για την κατεδάφιση των γυναικείων φυλακών της πόλης (Αβελ Παζ, 1993).
Στις 18 Ιουλίου ήταν στην ομάδα αναρχικών που κατέλαβαν την Casa Cambo στη Via Layetana, φέρνοντας ενισχύσεις και στήνοντας οδοφράγματα.
Ήταν ιδιαίτερα ενεργή και πρωτοπόρα στην ελευθεριακή γυναικεία οργάνωση Mujeres Libres και ήταν συντρόφισσα στον ένοπλο αγώνα με την Conchita Liaño.
Η Soledad Estorach, περιγράφει στην Μ. Άκελσμπεργκ: «Οι Mujeres Libres άρχισαν να συγκροτούνται στην Καταλωνία, γύρω στο 1934, με βάση τις εμπειρίες που πολλές ακτιβίστριες είχαμε από την συμμετοχή μας σε μικτές ομάδες. Οι γυναίκες θα έρχονταν μια φορά, σε μια Κυριακάτικη εκδρομή ίσως ή σε μερικές ομάδες συζήτησης-κάποιες φορές ακόμη και θα συμμετείχαν σε αυτές- αλλά κανείς δε θα τις ξαναέβλεπε. Ξέρεις, στη Βαρκελώνη, το κίνημα ήταν πολύ πλατύ και δυνατό…
Και ήταν πολλές γυναίκες που συμμετείχαν, ιδίως εργάτριες σε υφαντουργικές βιομηχανίες και βιομηχανίες ρούχων. Αλλά παρατηρήσαμε ότι, ακόμα και σε αυτά τα συνδικάτα, λίγες γυναίκες έπαιρναν τον λόγο. Αρχίσαμε να ενδιαφερόμαστε για τις γυναίκες που χάναμε και σκεφτήκαμε να δημιουργήσουμε μια ομάδα που θα ασχολιόταν με αυτά τα ζητήματα. Το 1935 στείλαμε ένα κάλεσμα σε όλες τις γυναίκες του αντιεξουσιαστικού κινήματος και με όσες ανταποκριθήκαν, συγκροτήσαμε μια ομάδα και την ονομάσαμε «Γυναικεία πολιτιστική ομάδα, CNT».
Ήταν μία από τις πρωτοπόρες οργανώτριες γυναικών της εργατικής τάξης στις γειτονιές της Βαρκελώνης. Συμμετείχε στις δραστηριότητες του Οίκου Εργαζόμενης Γυναίκας (Casa de la Dona Treballadora) και ήταν υπεύθυνη για τα οικονομικά.
Η ίδια συνεχίζει λέγοντας: «Υπήρχαν, ασφαλώς, άνθρωποι που έλεγαν ότι αυτό ήταν λάθος, ότι θα έπρεπε να δουλεύουμε μόνο σε μικτές ομάδες και ότι κινδυνεύουμε να πέσουμε στην παγίδα του φεμινισμού. Τώρα εγώ-και οι περισσότερες από εμάς- δεν είχαμε ακούσει ποτέ πριν για «φεμινισμό». Δεν ήξερα ότι υπήρχαν γυναικείες ομάδες στο εξωτερικό, που πάλευαν για τα δικαιώματα των γυναικών. Ήταν μια-δυο μέσα στην ομάδα μας που είχαν ακούσει για φεμινισμό- είχαν πάει στη Γαλλία. Αλλά εγώ δεν ήξερα ότι υπήρχαν τέτοια πράγματα στον κόσμο! Αυτό που θέλω να πω είναι ότι λειτουργούσαμε με βάση τη δική μας κατάσταση και τις δικές μας εμπειρίες. Δεν εισαγάγαμε την επιλογή μας από πουθενά αλλού.»
Τα secciones de trabajo (τμήματα εργασίας), λέει η Estorach, ήταν ίσως οι πιο σημαντικές δραστηριότητες. Ξεκινήσαμε αμέσως σε αυτόν τον τομέα, γιατί ήταν απαραίτητο να βγάλουμε τις γυναίκες από το σπίτι. Τελικά υπήρχαν ομάδες Mujeres Libres σχεδόν σε όλα τα εργοστάσια.” (Libcom, 2021).
Απευθυνόμενοι στους άντρες συντρόφους της είπε κάποτε: «Είναι αλήθεια ότι έχουμε αγωνιστεί μαζί, αλλά εσείς είσαστε πάντα οι ηγέτες και εμείς οι οπαδοί. Είτε βρισκόμαστε στο δρόμο, είτε στο σπίτι. Είμαστε λίγο καλύτερα από σκλάβοι!» (Απόσπασμα από συνέντευξή της, στο οποίο κάνει αναφορά η Μ. Άκελσμπεργκ στο άρθρο της «Ατομικότητα και συλλογικότητα»).
Η συνεισφορά της στο ελευθεριακό κίνημα ήταν συνολικά σημαντική. Το φθινόπωρο του 1936, ταξίδεψε με εκπροσώπους των αναρχικών οργανώσεων στην Αραγωνία, την Καταλωνία και σε περιοχές της Βαλένθια τους πρώτους μήνες του πολέμου. Περιέγραψε τον ρόλο αυτών των ακτιβιστών που περιόδευαν-μεταξύ τους και γυναίκες- στη διαδικασία της κολλεκτιβοποίησης:
«Όταν φτάναμε σε ένα χωριό, πηγαίναμε στην προσωρινή επιτροπή και καλούσαμε γενική συνέλευση ολόκληρου του χωριού. Περιγράφαμε τον παράδεισό μας με μεγάλο ενθουσιασμό… Και τότε ακολουθούσε η επιχειρηματολογία-με τον τρόπο του campesino [εργάτη γης]-, ερωτήσεις, συζήτηση κλπ. Την επόμενη μέρα άρχιζαν να απαλλοτριώνουν τη γη, να στήνουν ομάδες εργασίας κ.ο.κ.» (Χασιώτης, 2013).
Συμμετείχε στην εφημερίδα της FAI, Tierra y Libertad, το 1938 και στην εφημερίδα Mujeres Libres μεταξύ 1936 και 1938. Αναγκάστηκε να φύγει από την Ισπανία με τη νίκη του Φράνκο. Όταν ετοιμαζόταν να φύγει από την Figueras στις 26 Γενάρη του 1939, έμαθε ότι δύο συντρόφισσες της από τις Mujeres Libres, η μία εκ των οποίων ήταν η Pepita Carpena, είχαν εγκλωβιστεί στη Βαρκελώνη. Ρισκάροντας την ίδια της τη ζωή, επέστρεψε με αυτοκίνητο και τις διέσωσε. (Γυναικεία συντροφική αλληλεγγύη, της Pepita Carpena)
Η Soledad Estorach σε συνάντηση των Mujeres Libres Το 1937.
Από το 1940 έζησε στο Bordeaux με τον Andrés G. De la Riva. Στο τέλος της ίδιας χρονιάς αρρώστησε σοβαρά. Αναγκάστηκε να επιστρέψει στην παρανομία στην ισπανία το 1945, αλλά σύντομα ξαναέφυγε στη γαλλία λόγω της καταστολής.
Το 1960 συμμετείχε στην επανέκδοση της εφημερίδας Mujeres Libres (Σε Λονδίνο και Montady, 47 τεύχη 1964-1976), στην έκδοση συμμετείχαν οι Suceso Portales και Sara Guillen.
H Μάρθα Άκελσμπεργκ μιλάει γι αυτήν, που την γνώρισε μέσω της Mercedes. Όταν τις πρωτοσυνάντησε στο Παρίσι, τον Ιανουάριο του 1982, η Soledad ήταν εξήντα έξι ετών και φαινόταν πολύ μικρότερη. Περάσαμε ώρες μαζί στο μικρό διαμέρισμά της συζητώντας για τα νεανικά της χρόνια, τη συμμετοχή της στη CNT και στις Mujeres Libres καθώς και για τις απόψεις της σχετικά με τη θέση των γυναικών στην κοινωνία. Μου την είχαν περιγράψει ως ένα άτομο υπερδραστήριο, την ψυχή των ΜUJERES Libres στη Βαρκελώνη. Όλα όσα είδα και άκουσα γνωρίζοντάς την επιβεβαίωσαν στο έπακρο αυτήν την εικόνα (Άκελσμπεργκ, 1991).
Επίσης συμμετείχε στο συλλογικό βιβλίο Mujeres Libres. Luchadoras libertarias (Μαδρίτη 1999).
Πέθανε στο Παρίσι στις 14 Μάρτη το 1993.
Πηγές:
Άκελσμπεργκ Μ. Καπλάν Τ. Ουίλιζ Λ., Οι γυναίκες στην Ισπανική Επανάσταση, Αυτόνομη γυναικεία εκδοτική ομάδα, Αθήνα, 1988
Xασιώτης Λ. (2013), Η κολλεκτιβοποίηση στην Ισπανία, 1936-1939, Μαρτυρίες και κριτικές προσεγγίσεις, εκδόσεις των ξένων
Abel Paz (1993), Μέσα στην ομίχλη, η Έξοδος και τα στρατόπεδα εκτόπισης (1939-1942), εκδόσεις Ναυτίλος
Martha Ackelsberg (1991), Mujeres Libres, εκδόσεις Ναυτίλος
Libcom, Soledad Estorach (6/2/1915-14/3/1993). Από τις πιο δυναμικές ιδρύτριες των Mujeres Libres. Μετάφραση: Vectrum, διαθέσιμο εδώ: https://manifesto-library.espivblogs.net/2020/02/06/soledad-estorach-mujeres-libres/
http://libcom.org/library/people-armed-role-women-spanish-revolution
Δυσήνιος Ίππος 