Pepita Carpena (19 Δεκεμβρίου 1919-05 Μαϊου 2005): η γνωριμία με το ελευθεριακό κίνημα, ο συνδικαλισμός και οι Mujeres Libres

Το πραγματικό της όνομα ήταν Josefa Carpena- Amat και γεννήθηκε στις 19 Δεκεμβρίου 1919, στην εργατική συνοικία Pueblo Seco της Βαρκελώνης.

Ήταν ένα από τα 6 παιδιά της οικογενείας της, δύο από τα οποία πέθαναν στη βρεφική ηλικία. Μεγάλωσε σε μια εργατική οικογένεια. Οι γονείς της, εργάτες και οι δύο, είχαν ελάχιστο σχεδόν μηδαμινό ενδιαφέρον για τις οργανώσεις της εργατικής τάξης (Άκελσμπεργκ, 1988).

H γνωριμία της με το ελευθεριακό κίνημα

Η Pepita Carpena έμαθε για τη CNT από αναρχικούς που έρχονταν να «προσηλυτίσουν» κόσμο στους χορούς που πήγαινε σαν έφηβη. Όπως διηγείται η ίδια:

«Έρχονταν σε χορούς και σε άλλες τέτοιου είδους δραστηριότητες στις οποίες σύχναζαν συνήθως οι νέοι, έβρισκαν τα αγόρια, τα ενημέρωναν για κάποια συνάντηση που θα γινόταν στο σωματείο μια συγκεκριμένη μέρα κι εκείνα πήγαιναν. Επειδή λοιπόν είχα μια τάση να κάνω πιο πολύ παρέα με αγόρια παρά με κορίτσια πήγαινα κι εγώ μαζί. Κάπως έτσι άρχιζα να ασχολούμαι».

Όταν άρχισε να αντιμετωπίζει προβλήματα επειδή ο πατέρας της δεν την άφηνε να πηγαίνει σε συνελεύσεις τα βράδια, του είπε: «Εγώ κάνω μόνο ό, τι θα έπρεπε να κάνεις εσύ στη θέση μου: αγωνίζομαι για τη χειραφέτηση των εργατών!» και την κάλεσε να πάει μαζί της σε μια συνέλευση. Πεπεισμένος από την αφοσίωση που διέκρινε τους ανθρώπους του σωματείου, ποτέ δεν την ξαναενόχλησε (Άκελσμπεργ, 1988).

Η ίδια έγινε επίσης ενεργό μέλος της CNT σε ηλικία 14 ετών, στο συνδικάτο εργαζομένων στο μέταλλο. Έγινε ταυτόχρονα και μέλος της Ελευθεριακής Ομοσπονδίας Νεολαίας (FIJL), όπου έσβησε τη δίψα της για ανάγνωση, με έργα των Μπαλζάκ, Ζολά και Ρουσσώ, καθώς και αναρχικών κλασικών, όπως του Anselmo Lorenzo και του Μιχαήλ Μπακούνιν.

Το σωματείο των μεταλλεργατών, το οποίο τη δέχτηκε περίπου σαν μικρή μασκότ, έγινε δεύτερο σπίτι της. Όταν οι γονείς της αντέδρασαν για το γεγονός ότι πήγαινε σε βραδινές συνελεύσεις, η Pepita παρότρυνε τον πατέρα της να έρθει μαζί της. Εκείνος, αφού είδε ποιοι ήταν αυτοί οι άνθρωποι και πως της φέρονταν, δεν παραπονέθηκε ποτέ ξανά. Αντιθέτω, περηφανευόταν στους φίλους του για την κόρη του που θα απελευθέρωνε το προλεταριάτο!

Μέσα από τις επαφές που ανέπτυξε με τους μεταλλεργάτες, η Pepita, σε μικρό χρονικό διάστημα, έμαθε αρκετά για τα σωματεία και τον αναρχοσυνδικαλισμό. Εκείνοι την ενθάρρυναν να οργανώσει τις νεαρές εργάτριες στη δουλειά της –ήταν ράφτρα- και πράγματι το εκανε. Και όταν το αφεντικό της την απέλυσε, εξαιτίας της συνδικαλιστικής της δράσης, χρησιμοποιώντας κάποια δικαιολογία, οι σύντροφοί της από το σωματείο μετάλλου έσπευσαν σε βοήθεια, με αποτέλεσμα να επαναπροσληφθεί.

Συνέχισε να αγωνίζεται μέσα από τη CNT και την Ελευθεριακή Νεολαία τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του ’30 και μέχρι τον πρώτο χρόνο από το ξέσπασμα του πολέμου. Όταν τον πρώτο καιρό του πολέμου σκοτώθηκε ο σύντροφός της, το σωματείο των μεταλλεργατών κατέβαλε σε εκείνην το μισθό του, ώστε να μπορεί να συνεχίσει τις προσπάθειές οργάνωσης των γυναικών στον πόλεμο.

Η Ισπανική Επανάσταση ξέσπασε τον Ιούλιο του 1936. Η Pepita εκδήλωσε την προθυμία της να συμμετάσχει στην αναρχική Φάλαγγα Durruti σε ηλικία 16 ετών, αλλά οι υπεύθυνοι της Φάλαγγας της είπαν ότι θα ήταν πιο χρήσιμη στα μετόπισθεν.

Η οργάνωση στις Mujeres Libres

Τον Απρίλιο δημιουργήθηκε η αναρχική γυναικεία οργάνωση Mujeres Libres (Ελεύθερες Γυναίκες – ML). Η καθηγήτρια Pilar Grangel επικοινώνησε με την Pepita, προσκαλώντας την να συμμετάσχει στην οργάνωση. Άρχισε να αγωνίζεται για πραγματική ισότητα με τους άνδρες στον αγώνα. Η Pepita Carpena, για παράδειγμα, έπαιρνε ένα μικρό βοήθημα από την ένωση εργατών μετάλλου (όπου είχε πολλούς φίλους). Έτσι, μπορούσε να αφιερώνει όλη της τη μέρα σε οργανωτική δουλειά των Mujeres Libres (Άκελσμπεργ, 1988).

Περιγράφοντας τον εαυτό της λέει ότι θεωρούσε πάντα δεδομένη την ισότητα των γυναικών και ήταν, στην καλύτερη περίπτωση, αδιάφορη απέναντι στη δημιουργία ξεχωριστής γυναικείας οργάνωσης. Όμως, κυρίως μέσα από την εμπειρία της στη Νεολαία, σύντομα συνειδητοποίησε ότι υπήρχε τέτοια ανάγκη και έγινε ενεργό μέλος της Καταλανικής επιτροπής των Mujeres Libres την περίοδο 1937-1938.

Πολύ περισσότερο από ό, τι άλλες γυναίκες από τον κύκλο των παλιών αγωνιστριών η Pepita κατάφερε να επικοινωνεί με τις νεότερες, υπερβαίνοντας τους χρονικούς, ταξικούς και γεωγραφικούς φραγμούς. Είναι ενημερωμένη για τις συζητήσεις που διεξάγονται στο σύγχρονο φεμινιστικό κίνημα, ακόμα και αν συχνά διαφωνεί με τους όρους, με τους οποίους τίθονται τα ζητήματα. Δουλεύει στο αρχείο του παραρτήματος που διαθέτει στη Μασσαλία το Διεθνές Κέντρο Μελετών για τον Αναρχισμό (CIRA), η έδρα του οποίου βρίσκεται στη Γενεύη, και έτσι ταξιδεύει συχνά σε όλη την Ισπανία αλλά και την Ευρώπη, μιλώντας σε εκδηλώσεις για την επανάσταση και για τη δράση των Mujeres Libres. Είναι ανοιχτή και πρόθυμη να συζητήσει θέματα που για τις Mueres Libres ήταν αμφιλεγόμενα, γεγονός που την καθιστά ανεκτίμητη πηγή πληροφόρησης, αλλά και πολύ ξεχωριστή φίλη (Άκελσμπεργκ, 1988).

Άρχισε επίσης να εργάζεται σε εργοστάσια κατασκευής χειροβομβίδων για το μέτωπο. Και ακόμα, εργάστηκε στην στη γραμματεία προπαγάνδας της Περιφερειακής Επιτροπής της ML. Αυτή την περίοδο διοργάνωσε αρκετές ανοιχτές συζητήσεις, μέσα από τις οποίες διέκρινε τη δίψα για ελευθερία που υπήρχε ανάμεσα στις εργαζόμενες γυναίκες και τις αλλαγές στην προοπτική τους σε μια βαθιά μάτσο κοινωνία.

Ταξίδευε στα χωριά ως εκπρόσωπος των Mujeres Libres, περιέγραψε τις εμπειρίες της:

“Καλούσαμε τις γυναίκες και τους εξηγούσαμε… ότι υπάρχει ένας ευκρινώς καθορισμένος ρόλος για τις γυναίκες, ότι οι γυναίκες δεν πρέπει να χάσουν την ανεξαρτησία τους, αλλά ότι μια γυναίκα μπορεί να είναι ταυτοχρόνως μητέρα και συντρόφισσα… Οι νεαρές γυναίκες έρχονταν και μου έλεγαν «Αυτό είναι πολύ ενδιαφέρον: αυτά που λες δεν τα είχαμε ξανακούσει, είναι κάτι που νιώθαμε αλλά δεν το ξέραμε».

Οι ιδέες που τους τράβηξαν περισσότερο την προσοχή; Η συζήτηση για την εξουσία που ασκούν οι άνδρες επί των γυναικών… Υπήρχε μια αναταραχή όταν τους λέγαμε «δεν μπορούμε να επιτρέψουμε στους άνδρες να θεωρούν τον εαυτό τους ανώτερο των γυναικών κι ότι έχουν το δικαίωμα να τις εξουσιάζουν». Πιστεύω ότι οι Ισπανίδες περίμεναν με αγωνία αυτό το κάλεσμα. “(Χασιώτης Λ., 2013)

“Ήθελαν να τελειώνουν με τις πατριαρχικές παραδόσεις. Ακόμα και εκείνες που δεν είχαν τη συνήθεια του αγώνα είχαν σαφώς καθορισμένες ιδέες και ήξεραν τι ήθελαν” είπε η ίδια.

Τον Ιούλιο του 1937, οι Mujeres Libres είχαν αναπτύξει εκπαίδευση βασισμένη στις δεξιότητες για τις γυναίκες για να αντικαταστήσουν τους άνδρες στη βιομηχανία που είχαν φύγει για να πολεμήσουν τον πόλεμο. Τα προγράμματα και τα μηνύματά τους διαδίδονταν μέσω εφημερίδων, περιοδικών, φυλλαδίων και βιβλίων. Σε μια συνέντευξη με τη Martha Acklesberg, η Pepita Carpena εξήγησε: «Θα καλούσαμε τις γυναίκες μαζί και θα τους εξηγούσαμε… ότι υπάρχει ένας σαφώς καθορισμένος ρόλος για τις γυναίκες, ότι οι γυναίκες δεν πρέπει να χάσουν την ανεξαρτησία τους, αλλά ότι μια γυναίκα μπορεί να είναι μητέρα και συντροφιά ταυτόχρονα».

Μετά το τέλος της Επανάστασης

Μετά τη φασιστική νίκη το 1939 αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την Ισπανία, μαζί με δεκάδες χιλιάδες άλλους πρόσφυγες. Εγκαταστάθηκε στη Μασσαλία, όπου συνάντησε τον Ρώσο αναρχικό Βολίν, ο οποίος ήταν μισοπαράνομος. “Θαύμασα τη στιγμή που συνάντησα τον Βολίν, αυτόν τον βετεράνο της Ρωσικής Επανάστασης…” είπε.

Με το τέλος του πολέμου συμμετείχε ενεργά στην ανασυγκρότηση της CNT και της FIJL στην εξορία.

Η συνεισφορά της στη διατήρηση της συλλογικής μνήμης

Από τον Απρίλιο του 1992 έως τον Ιούνιο του 1993, η Pepita έγραψε τα απομνημονεύματά της, με τον τίτλο “De Toda la vida” στα Καστιλιάνικα. Η ίδια τα μετέφρασε και το εξέδωσε στα γαλλικά με τον τίτλο “Toute une vie: memoires” “Όλη μου η ζωή: Μνήμες”), που κυκλοφόρησαν το 2000.

Επίσης, συμμετείχε σε δύο συλλογικά έργα, εκ των οποίων το ένα, “Mujeres Libres. Luchadoras libertarias” (“Ελεύθερες Γυναίκες: Ελευθεριακές Αγωνίστριες”, μεταφράστηκε επίσης στα γαλλικά.

Συμμετείχε στις δραστηριότητες του Τμήματος Μασσαλίας του International Centre of Research of Anarchism (Διεθνές Κέντρο Έρευνας του Αναρχισμού – CIRA) από το 1979. Ήταν συντονίστρια της CIRA Μασσαλίας από το 1988 έως το 1999. Είχε την ευθύνη του να καλωσορίζει τους ανθρώπους στη Βιβλιοθήκη και στα Ισπανικά Αρχεία, ενώ συμμετείχε σε πολλές από τις διαλέξεις και συζητήσεις του Κέντρου.

Συνεισέφερε πολλές φορές στο Δελτίο της CIRA και έγραψε πολλά άρθρα που δημοσιεύτηκαν στο γαλλόφωνο και ισπανόφωνο αναρχικό Τύπο -“Cenit”, “CNT”, “Le Combat Syndicaliste” (“Η Συνδικαλιστική Μάχη”), “Ideas-Orto” (“Ιδέες- Ανάδυση”) και “Solidaridad Obrera” (“Εργατική Αλληλεγγύη”). Συμμετείχε στη συζήτηση για τον φεμινισμό / μεταφεμινισμό στη Διεθνή Έκθεση και τη συζήτηση που ακολούθησε, στη Βαρκελώνη, τα πρακτικά και οι συζητήσεις της οποίας εκδόθηκαν σε βιβλίο το 1994. Ακόμα, η Pepita συμμετείχε σε διάφορα ντοκιμαντέρ για τους αναρχικούς όπως το “Toda de Vida“ (“Όλη η Ζωή”” και το “Un Autre Futur” (“Ένα Άλλο Μέλλον”), ενώ συμμετείχε σε θεατρικές ομάδες αρκετές φορές.

Πέθανε στις 5 Ιουνίου 2005 στη Μασσαλία (στη Γαλλία). Η σωρός της αποτεφρώθηκε στο Aix-en-Provence στις 8 Ιούνη 2005.

Μαρία Μ.

Πηγές: