Lucía Sánchez Saornil. Ισπανίδα ποιήτρια, ζωγράφος, αναρχική, ιδρύτρια των Mujeres Libres. Πέθανε στις 2 Ιούνη του 1970.

Όταν μελετάς την Ιστορία σου εντοπίζεις πρόσωπα και καταστάσεις που τα νιώθεις, τα συναισθάνεσαι, ταυτίζεσαι κι έτσι κάπως η ιστορία γίνεται πιο δική σου.

Τα πρώτα ερωτικά της ποιήματα για την γυναικεία ομορφιά τα έγραψε με το αρσενικό ψευδώνυμο Luciano de San-Saor και δημοσιεύθηκαν για πρώτη φορά, το 1918, στο λογοτεχνικό περιοδικό «Los Quijotes». Θεωρούταν μία από τις σπουδαιότερες ποιήτριες του Ουλτρισμού, ενός avant-garde λογοτεχνικού κινήματος της εποχής, και μάλιστα η μόνη γυναίκα.

Οι γροθιές υψώνονται, γυναίκες της Ιβηρικής

Προς τους ορίζοντες τους εγκυμονούντες φως

Σε φλεγόμενα μονοπάτια

Τα πόδια στο έδαφος

Το πρόσωπο στο γαλάζιο του ουρανού.

Επιβεβαιώνοντας την υπόσχεση της ζωής

Παραβιάζουμε την παράδοση

Πλάθουμε τον ζεστό πηλό

Ενός νέου κόσμου που γεννιέται από τον πόνο.

Αφήστε το παρελθόν να εξαφανιστεί στο τίποτα!

Τι μας ενδιαφέρει για το χθες!

Θέλουμε να γράψουμε ξανά τη λέξη ΓΥΝΑΙΚΑ.

Οι γροθιές υψώνονται, γυναίκες του κόσμου

Προς τους ορίζοντες τους εγκυμονούντες φως

Σε φλεγόμενα μονοπάτια, μπροστά προς το φως.

*ποίημα της Lucía Sánchez Saornil, που έγινε ύμνο των Mujeres Libres

Έγινε αναρχική στη δεκαετία του ’20, ανέλαβε τον ρόλο της γραμματέας σύνταξης στη CNT της Μαδρίτης, και άρχισε τακτικά να δημοσιεύει άρθα στη «Tierra y Libertad», «La Revista Blanca» και «Solidaridad Obrera», καταδεικνύοντας τον κεντρικό ρόλο του φεμινισμού στην ταξική πάλη. Μετά από αυτη τις την δραστηριότητα ανάμεσα στους άντρες συναδέλφους της, συν-ίδρυσε το 1936, τις Mujeres Libres, μαζί με τη Mercedes Comaposada και την Amparo Poch y Gascon. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, τα ποιήματα της έγιναν λιγότερο λυρικά και περισσότερο πολιτικά και συλλέχθηκαν στο «Romancero de Mujeres Libres» (Μπαλάντες των Ελεύθερων γυναικών, 1937), όπως και πολλά από τα άρθρα της στο «Horas de Revolución» (Οι ώρες της Επανάστασης, 1938).

Στις σελίδες της Εργατικής Αλληλεγγύης τους τελευταίους μήνες του 1935, η Lucía Sánchez Saornil είχε ήδη εκφράσει στο γραμματέα της CNT, Mariano R. Vázquez, την πρόθεσή της να δημιουργήσει ένα ανεξάρτητο, φεμινιστικό όργανο, αφού ανέλυσε τη θέση των γυναικών στον αναρχοσυνδικαλισμό και εξέφρασε την ακλόνητη πεποίθησή της για την ανάγκη της γυναικείας συνεισφοράς στον ελευθεριακό αγώνα. Σε αυτή τη σειρά άρθρων, που φέρουν τον τίτλο «Το γυναικείο ζήτημα στους κύκλους μας», η Lucía ασκεί κριτική στην τάση που θεωρεί το γυναικείο ζήτημα ως ένα θέμα δευτερεύον και ήσσονος σημασίας, ενώ εκφράζει την απογοήτευσή της για τη στάση των ανδρών, αναρχικών συντρόφων.

Σε αυτά τα άρθρα η Lucía εκθέτει τις βασικές ιδέες της φεμινιστικής σκέψης, καταλήγοντας ότι το γυναικείο ζήτημα είναι απολύτως πρωτεύον, δεδομένου ότι σχετίζεται όχι μόνο με τη χειραφέτηση των γυναικών, αλλά και με τη συμβολή τους στο δημιουργικό, επαναστατικό έργο και την ανοικοδόμηση της νέας κοινωνίας. Αυτές οι ιδέες προέρχονται κατά ένα μέρος από τις αντιλήψεις της για τη σεξουαλική διαφορά και κατά ένα άλλο από την πεποίθηση του γεγονότος ότι οι γυναίκες αποτελούν μια ειδική και ξεχωριστή κοινωνική ομάδα με συγκεκριμένα προβλήματα. Σε αυτή τη βάση, δεν προτείνει την άκριτη ενσωμάτωση της γυναίκας στα συνδικάτα, αλλά μια συνειδητοποίηση και εκπαίδευση που θα τη βάλει «σε θέση να κατανοήσει την ανάγκη αυτής της οργάνωσης». H Lucía επικρίνει τη θέση του Mariano Vázquez, υποστηρίζοντας ότι το να κατηγορεί κανείς τις γυναίκες για την ίδια τους τη δουλεία αντιστοιχεί σε μια ανδρική οπτική: «Έξω από το δικό μας στρατόπεδο είναι πολύ κατανοητό ότι ο άνθρωπος επιθυμεί να διατηρεί την ηγεμονία του και αισθάνεται ευχαριστημένος με το να έχει μια σκλάβα […] Αλλά εγώ δε μιλούσα για όλους τους ανθρώπους, μιλούσα αποκλειστικά για τους αναρχικούς […]. Ο εχθρός όλων των τυραννιών είναι υποχρεωμένος, αν θέλει να είναι συνεπής με τις ιδέες του, να ξεκινήσει να στοχεύει οποιοδήποτε δεσποτικό προνόμιο νιώθει να επιθυμεί και ο ίδιος». Ο αναρχικός, κι επιμένει ότι αναφέρεται στον αναρχικό, πρέπει να αναγνωρίζει τη γυναίκα ως ισότιμη, μιας και «το αντίθετο θα είναι μεν πολύ “ανθρώπινο” αλλά δε θα είναι αναρχικό […] Αναρχικό θα είναι να αφήσουμε τη γυναίκα να ενεργήσει προς όφελος της ελευθερίας της, χωρίς κηδεμονίες ή εξαναγκασμούς». Η Lucía Sánchez αντιλαμβάνεται έτσι ως πρωταρχικό στόχο τη δημιουργία μιας αυτόνομης οργάνωσης των γυναικών γύρω από το περιοδικό. Οι Mujeres Libres θα γεννηθούν έτσι με σκοπό την εκπαίδευση και την ανύψωση του πολιτιστικού επιπέδου των γυναικών, συνθήκη ουσιαστική για τη χειραφέτησή τους όπως και για την επαναστατική συνειδητοποίησή τους και την ένταξή τους στον αναρχοσυνδικαλιστικό αγώνα.

Όπως έγραφε η Lucia Sanchez Saornil το 1935: «Πιστεύω ότι δεν είναι δουλειά των αντρών να καθορίσουν τον ρόλο της γυναίκας στην κοινωνία, όσο ανεβασμένος κι αν είναι στα μάτια τους. Ο αναρχικός τρόπος, επαναλαμβάνω, είναι να αφήσεις τη γυναίκα να δρα ελεύθερη, χωρίς καθοδήγηση ή επιβολή: να την αφήσεις να κινηθεί στην κατεύθυνση που της υπαγορεύουν οι κλίσεις και οι ικανότητες της».

Αναρχικές όπως η Amparo Poch y Gascon, Eulalia Prieto, Lucia Sanchez Saornil και Mercedes Comaposada, που η εμπειρία τους στην αναρχική πολιτική προερχόταν από την προσπάθεια οργάνωσης φτωχών γυναικών, συνειδητοποίησαν ότι ο αναρχισμός δεν μπορούσε να επιτύχει τους αντιεξουσιαστικούς του σκοπούς για αυτονομία των ανθρώπων, χωρίς να δώσει δύναμη στις φτωχές γυναίκες. Οι γυναίκες βασίστηκαν από μόνες τους στην αναρχική ιδεολογία για να καλλιεργήσουν στις άλλες γυναίκες το αίσθημα της αυτοπεποίθησης, να δημιουργήσουν παραιατρικούς θεσμούς, κέντρα φροντίδας των παιδιών και επαγγελματικής κατάρτισης μέσα στα αναρχικά κέντρα κάθε πόλης.

Σε μια αποκαλυπτική περίληψη των άρθρων της για το «γυναικείο ζήτημα» στο Solidaridad Obrera το 1935, η Lucia Sanchez Saornil, ιδρύτρια της Mujeres Libres, εξήγησε: «Σίγουρα, πιστεύω ότι η μόνη λύση στα σεξουαλικά προβλήματα των γυναικών βρίσκεται στο η λύση του οικονομικού προβλήματος. Στην επανάσταση. Τίποτα περισσότερο. Οτιδήποτε άλλο θα συνέχιζε μόνο την ίδια υποδούλωση με νέο όνομα.”

Η Lucia Sanchez Saornil, για παράδειγμα, απέρριψε τον ορισμό της κοινωνίας για τις γυναίκες αποκλειστικά ως μητέρες και υποστήριξε ότι αυτός ο ορισμός του ρόλου συνέβαλε στη συνεχιζόμενη υποταγή των γυναικών”: Η έννοια της μητέρας απορροφά το καπέλο της γυναίκας, η λειτουργία εκμηδενίζει το άτομο.”

Τον Μάιο του 1938, έγινε γενική γραμματέας της Solidaridad Internacional Antifascista (SIA) και αργότερα εκδότρια της εβδομαδιαίας εφημερίδας «Umbral» (Κατώφλι), στην οποία και γνώρισε τον σύντροφό της América Barroso. Μετά τη νίκη του Φράνκο, έφυγαν για το Παρίσι, αλλά αναγκάστηκαν να επιστρέψουν παράνομα στην Ισπανία μετά τη ναζιστική εισβολή στη Γαλλία.

Πηγές:

https://manifesto-library.espivblogs.net/files/2018/01/Luc%C3%ADa-S%C3%A1nchez-Saornil.pdf

Ελένα Ανδρές Γράνελ (2006), Mujeres Libres (Ελεύθερες Γυναίκες), 1936 – 1939. Μια φεμινιστική ανάγνωση, μετάφραση: Δ. Μαρκόπουλος, https://manifesto-library.espivblogs.net/files/2018/05/Mujeres-Libres.pdf

ACKELSBERG Martha, Διδάγματα από τις Ελεύθερες Γυναίκες της Ισπανίας, Συνέντευξη, https://manifesto-library.espivblogs.net/files/2018/05/%CE%94%CE%B9%CE%B4%CE%AC%CE%B3%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B1-%CE%B1%CF%80%CF%8C-%CF%84%CE%B9%CF%82-%CE%95%CE%BB%CE%B5%CF%8D%CE%B8%CE%B5%CF%81%CE%B5%CF%82-%CE%93%CF%85%CE%BD%CE%B1%CE%AF%CE%BA%CE%B5%CF%82-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%99%CF%83%CF%80%CE%B1%CE%BD%CE%AF%CE%B1%CF%82-%CE%9C%CE%B9%CE%B1-%CF%83%CF%85%CE%BD%CE%AD%CE%BD%CF%84%CE%B5%CF%85%CE%BE%CE%B7-%CF%84%CE%B7%CF%82-Martha-Eckelsberg.pdf

Άκελσμπεργκ Μ. Καπλάν Τ. Ουίλιζ Λ., Οι γυναίκες στην Ισπανική Επανάσταση, Αυτόνομη γυναικεία εκδοτική ομάδα, Αθήνα, 1988

Martha A. Ackelsberg (1985), “Separate and Equal”? Mujeres Libres and Anarchist Strategy for Women’s Emancipation, Feminist Studies, Inc.

Mαρία Μ.