Τον περασμένο Οκτώβρη ψηφίστηκε ο νέος σωφρονιστικός κώδικας, ο οποίος δήθεν αποσκοπεί στη βελτίωση των συνθηκών κράτησης, στη διασφάλιση των δικαιωμάτων, της ίσης μεταχείρισης και της κοινωνικής επανένταξης των κρατουμένων. Στην πραγματικότητα, συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο. Πρόκειται για μια νομοθετική πράξη η οποία, στην ουσία της, όχι μόνο συντηρεί τις απάνθρωπες συνθήκες των κολαστηρίων που ονομάζονται ελληνικές φυλακές, αλλά κάνει τα πράγματα χειρότερα προς πάσα κατεύθυνση.
Μέσα στην επέλαση του σύγχρονου ολοκληρωτισμού που σαρώνει τα κεκτημένα στις εργασιακές σχέσεις και τις κοινωνικές παροχές (υγεία, παιδεία, πρόσβαση σε αγαθά όπως το ρεύμα και το νερό), η εξουσία συμπεριλαμβάνει στις αναδιαρθρώσεις της για μια ακόμη φορά έναν κομβικό θεσμό του κράτους: τις φυλακές. Το νέο νομοσχέδιο ακολουθεί, λοιπόν, την αντιδραστική αναμόρφωση του σωφρονιστικού κώδικα, την ψήφιση αλλεπάλληλων τρομονόμων και γενικότερα την ποινικοποίηση κάθε αντίστασης. Σε μια συγκυρία που τα ζωνάρια σφίγγουν ασφυκτικά, η εξουσία οργανώνεται πολύπλευρα για να καταστείλει τους αγώνες που οργανώνονται από τα κάτω. Το εν λόγω νομοσχέδιο προβλέπει θεμελιώδεις αλλαγές του θεσμού της φυλακής.
Ένας σημαντικός πυλώνας του νέου σωφρονιστικού κώδικα είναι ο περαιτέρω διαχωρισμός των κρατουμένων με κριτήρια σχετικά με την πειθάρχηση τους εντός των φυλακών, αλλά και με τα αδικήματα που τους έφεραν εντός τους. Με βάση αυτές τις διακρίσεις σε πολλαπλές κατηγορίες κρατουμένων, συστηματοποιείται διαφορετική μεταχείρισή τους.
Εν γένει, οι φυλακές μετονομάζονται από “καταστήματα κράτησης” σε “σωφρονιστικά καταστήματα”. Σημαντική μεταρρύθμιση με το νέο σωφρονιστικό, που ακολουθεί τον σωφρονιστικό του 2014 και τις φυλακές τύπου Γ που έχουν θεσμοθετηθεί, είναι και η επαναφορά στην ουσία των φυλακών τύπου Γ με την ονομασία “Σωφρονιστικά Καταστήματα Αυξημένης Ασφαλείας”. Αυτές οι φυλακές θα είναι αυτοτελείς ή ειδικά τμήματα φυλακών σε σωφρονιστικά καταστήματα τύπου Α (κυρίως για υπόδικους, καταδικασμένους για πλημμελήματα ή χρέη) ή Β (κυρίως για καταδικασμένους για κακουργήματα). Και αυτό χωρίς καν να ορίζεται συγκεκριμένα (όπως τότε) ποια θα είναι τα αυστηρότερα μέτρα κράτησης και με ποιον τρόπο θα χειροτερέψουν οι συνθήκες διαβίωσης εντός τους.
Σημαντικές είναι οι αλλαγές σε σχέση με τις άδειες. Καταρχήν, όσον αφορά τις εκπαιδευτικές άδειες αυστηροποιείται και περιορίζεται το δικαίωμα σε εκπαιδευτική άδεια. Αρχικά, τίθενται πολλές και υπερβολικές προϋποθέσεις ακόμη και για το άνοιγμα της προοπτικής απόκτησης άδειας ενώ ταυτόχρονα διευκολύνεται η δυνατότητα αυθαίρετης (τιμωρητικής και εκδικητικής) ανάκλησής της. Ταυτόχρονα, το κράτος αυστηροποιεί περαιτέρω τις προϋποθέσεις λήψης τακτικών αδειών. Συγκεκριμένα, διαφορετικές προβλέψεις επιφυλάσσει αναλόγως με το είδος του αδικήματος (πλημμέλημα ή κακούργημα ή κακουργήματα ειδικού τύπου) για το οποίο έχει καταδικαστεί ο κρατούμενος. Για τους ισοβίτες κρατούμενους προβλέπεται πως πρέπει να μείνουν στη φυλακή όχι 10 αλλά πλέον 12 χρόνια, για να θεμελιώσουν δικαίωμα για άδεια, ενώ για τους καταδικασμένους σε πολλαπλά ισόβια το δικαίωμα τους περιορίζεται τόσο, που στην ουσία καταργείται.
Αξιοσημείωτη είναι και η αύξηση των βαθμών ποινής που επιβάλλονται ύστερα από πειθαρχικά παραπτώματα στους κρατούμενους. Μεταξύ άλλων, διευρύνονται οι κατηγορίες κρατουμένων που απαγορεύεται να μεταχθούν σε αγροτικές φυλακές, ενώ δίνεται η δυνατότητα στο συμβούλιο της φυλακής να περιορίσει την τηλεφωνική επικοινωνία σε κρατούμενους αν θεωρηθεί ότι προκύπτει “κίνδυνος για την εύρυθμη και ασφαλή λειτουργία του καταστήματος”.
Αυτά αποτελούν κάποια από τα πιο σημαντικά σημεία του νέου σωφρονιστικού κώδικα που είναι πλέον σε ισχύ και δείχνουν τη διάθεση της εξουσίας για τη διαχείριση, τον παραδειγματισμό και την υποταγή κρατουμένων και μη. Από τις 28 Οκτώβρη ξεκίνησαν κινητοποιήσεις οι κρατούμενοι στις φυλακές στον Κορυδαλλό (Α, Β, Γ, Δ, Ε Πτέρυγες), ενώ άμεσα επεκτάθηκαν και σε υπόλοιπες φυλακές: στη Λάρισα, στο Δομοκό, στα Τρίκαλα, στην Πάτρα, στην Κέρκυρα ενάντια στη ψήφιση του νέου σωφρονιστικού κώδικα. Αρνούνταν την καταμέτρηση, το μεσημεριανό κλείδωμα στα κελιά και σε κάποιες περιπτώσεις και τα μεροκάματα. Σήμερα, οι αγώνες σε Κορυδαλλό συνεχίζουν δυναμικά και με τη συμμετοχή της πλειοψηφίας των κρατουμένων με αιτήματα: την επιστροφή των Καταστημάτων Κράτησης συνολικά στην αρμοδιότητα του υπουργείου Δικαιοσύνης, την κατάργηση των Σωφρονιστικών Καταστημάτων αυξημένης ασφάλειας (πρώην φυλακές τύπου Γ’), καμία εξαίρεση βάσει αδικήματος στη χορήγηση των τακτικών αδειών, καμία εξαίρεση βάσει αδικήματος, στο δικαίωμα μεταγωγής στα αγροτικά Καταστήματα, καμία τροποποίηση του άρθρου 53 σχετικά με τις προϋποθέσεις χορήγησης των εκπαιδευτικών αδειών, διαχωρισμό των πειθαρχικών ποινών από τη διαδικασία χορήγησης της υφ’ όρων απόλυσης των κρατουμένων, χορήγηση άμεσα και κατά προτεραιότητα, αναστολής από τα αρμόδια συμβούλια στους κρατούμενους με αναπηρία άνω του 67%, την ψήφιση νέων διατάξεων για αποσυμφόρηση των φυλακών (ως ριζική αιτία μιας σειράς άλλων άλυτων προβλημάτων).
Οι ζωές των κρατουμένων μετράνε κι επειδή μετράνε αλλά κι επειδή για την εξουσία όλοι και όλες είμαστε εν δυνάμει κρατούμενοι εφόσον δεν υποταχθούμε, πράγμα που αποδεικνύεται περίτρανα για μια ακόμη φορά με τη νέα μεταρρύθμιση του σωφρονιστικού κώδικα, οφείλουμε να σταθούμε στο πλευρό τους, στο πλευρό όσων αγωνίζονται εντός και εκτός των τειχών επιμένοντας να βάλουν φρένο στην διαμόρφωση χειρότερων όρων επιβίωσης μέσα στις φυλακές, γεγονός που εξελίσσεται παράλληλα με την γενικότερη στρατηγική της κυριαρχίας για την επιβολή χειρότερων όρων διαβίωσης και εργασίας παντού.
Μαρία Μ.
Δυσήνιος Ίππος 