«Ο μύθος του Nin ή του Durruti δεν μας είναι καθόλου χρήσιμος παρά μόνο γιατί οι ελλείψεις και τα λάθη τους κάτι μας διδάσκουν. Οι μύθοι του χθες είναι οι αλυσίδες του σήμερα. Το να αποκαλύψουμε τα λάθη τους μας επιτρέπει να προχωρήσουμε πέρα από το σημείο της αποτυχίας τους».
Agustin Guillamon – Η Θεωρητικοποίηση των Ιστορικών Εμπειριών
Ο Δεκέμβριος του 2022 σηματοδότησε την εκατονταετηρίδα της Διεθνούς Ένωσης Εργαζομένων (IWA). Ιδρυμένη από μια σειρά συνδικαλιστικών ενώσεων ως εναλλακτική απάντηση στην Κομμουνιστική Διεθνή, η IWA οργάνωσε κάποτε εκατομμύρια εργάτες. Τα συνδικάτα έγιναν καθοδηγητικές οργανώσεις σε κοινωνικές εξεγέρσεις σε όλη τη Λατινική Αμερική και την Ευρώπη. Η Confederación Nacional deTrabajadores (CNT) συγκεκριμένα ήταν η πρωτοπόρα οργάνωση της ισπανικής επανάστασης όπου τέθηκαν σε δοκιμασία και τα όρια του αναρχοσυνδικαλισμού.
Πολλοί υλικοί και πολιτικοί παράγοντες συνέβαλαν στην ταχεία άνοδο και πτώση του επαναστατικού συνδικαλισμού.
Συνδικαλισμός και Αναρχοσυνδικαλισμός
Ενώ ο συνδικαλισμός (syndicalism) είναι ουσιαστικά συνώνυμος με την εργατική ένωση (unionism στα αγγλικά), ο όρος συνήθως χρησιμοποιείται στα αγγλικά για να υποδηλώσει μια ριζική, ιδεολογική διαφορά στον τυπικό οικονομικό συνδικαλισμό. Τα συνδικάτα, τουλάχιστον θεωρητικά, είναι φορείς εργαζομένων ενωμένοι για να παλέψουν για τα οικονομικά αιτήματα και για τα κοινά υλικά συμφέροντά τους. Ο συνδικαλισμός προτείνει ότι μέσω της οργάνωσης των εργατών σε επαναστατικά συνδικάτα είναι δυνατό να ανατραπεί ο καπιταλισμός και να εγκαθιδρυθεί μια σοσιαλιστική κοινωνία. Τα επαναστατικά συνδικάτα, με τη σειρά τους, διακρίνονται από τις πολιτικές οργανώσεις που υποκινούνται από συγκεκριμένες ιδεολογίες και όχι από υλικά ταξικά συμφέροντα. Καθώς το «συνδικάτο» είναι ένα μέσο για επαναστατικούς σκοπούς, οι εργάτες είναι καλύτερα να χρησιμοποιούν τις μαχόμενες οικονομικές οργανώσεις της τάξης τους παρά πολιτικές οργανώσεις όπως τα κόμματα.
Οι συνδικαλιστές απορρίπτουν ουσιαστικά τη διχοτόμηση μεταξύ «πολιτικών» και «οικονομικών» αγώνων, βλέποντάς τους ως ένα και το αυτό που πρέπει να παλευτεί από τους εργάτες μέσω ενιαίων οργανώσεων.
Ο αναρχοσυνδικαλισμός, ωστόσο, είναι ο συνδυασμός αναρχικών στόχων με τον «συνδικαλισμό», ή οργάνωση μέσω συνδικάτων ως μέσο για την επίτευξη ειδικών αναρχικών σκοπών. Οι αναρχοσυνδικαλιστές, σε αντίθεση με τον συνδικαλισμό ευρύτερα, είναι ρητά φεντεραλιστές και δίνουν έμφαση στην οριζόντια οργάνωση, την αντιπροσώπευση παρά την εκπροσώπηση, τις μαζικές συνελεύσεις για τη λήψη αποφάσεων και την περιορισμένη θητεία για τους λίγους απαιτούμενους αξιωματούχους.
Συνδικαλιστική Επιρροή
«Οι αναρχικές και συνδικαλιστικές ομάδες ήταν οι πιο σταθερές και απόλυτα επαναστατικές ομάδες της αριστεράς».
Gwyn Williams – Proletarian Order: Antonio Gramsci, Factory Councils and the Origins of Communism in Italy 1911-1921
Από τη δεκαετία του 1890 έως τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, ο συνδικαλισμός ήταν σε πολλές χώρες το κυρίαρχο επαναστατικό κίνημα. Δεν είναι περίεργο να υποδηλώνει κανείς ότι ο συνδικαλισμός, σε παγκόσμιο επίπεδο, είχε μεγαλύτερη επιρροή αυτήν την περίοδο από τον μαρξισμό. Στην Αμερική, το Μεξικό, την Ιρλανδία, τη Βουλγαρία και τη Γαλλία τα συνδικαλιστικά κινήματα ήταν ισχυρά και διαμόρφωσαν την εθνική πολιτική.
Δύο από τα πιο σημαντικά συνδικαλιστικά κινήματα με ισχυρή αναρχική επιρροή ήταν στην Αργεντινή και την Ιταλία. Στην Αργεντινή, η Περιφερειακή Ομοσπονδία Αργεντινών Εργατών (FORA) συγκέντρωσε περισσότερα από 100.000 μέλη και ηγήθηκε πολλών εξεγερτικών γενικών απεργιών. Στην Ιταλία, οι συνδικαλιστές ήταν η μεγαλύτερη και πιο ισχυρή τάση κατά τη διάρκεια του «Biennio Rosso» ή της «Κόκκινης Διετίας», όταν οι εργάτες κατέλαβαν και διατηρούσαν εργοστάσια στο βόρειο τμήμα της χώρας.
Αλλά ήταν η ισπανική επανάσταση που εδραίωσε τον «αναρχοσυνδικαλισμό» στα βιβλία της ιστορίας ως μια σημαντική επαναστατική τάση. Στις 19 Ιουλίου 1936 οι Ισπανοί εργάτες βρέθηκαν να έχουν τον έλεγχο μεγάλου μέρους της χώρας αφού απάντησαν με τα όπλα σε μια απόπειρα φασιστικού πραξικοπήματος. Με την ουσιαστική κατάρρευση της κυβέρνησης, οι εργάτες και οι αγρότες καθιέρωσαν ένα επίπεδο εργατικού ελέγχου της βιομηχανίας και κολεκτιβοποίησης της υπαίθρου που δεν είχε ξαναδεί ποτέ. Η αναρχοσυνδικαλιστική CNT, τουλάχιστον στη Βαρκελώνη, βρέθηκε σε θέση de facto ελέγχου.
Η Διεθνής Ένωση Εργαζομένων
Το κύμα των εργατικών εξεγέρσεων που τερμάτισε τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο κορυφώθηκε με τη Ρωσική Επανάσταση. Ο μπολσεβικισμός αποδείχθηκε επιτυχής στην καθιέρωση αυτού που ονομαστικά ήταν μια μορφή «εργατικής εξουσίας». Πολύ γρήγορα, τα δόγματα της Δεύτερης Διεθνούς εγκαταλείφθηκαν και ένας νέος επαναστατικός μαρξισμός διαδόθηκε. Ο μπολσεβικισμός άρχισε να καταπατά τον συνδικαλισμό ως την κατεξοχήν ιδεολογία μεταξύ των επαναστατών εργατών σε όλο τον κόσμο. Η ίδρυση της Κομμουνιστικής Διεθνούς («Κομιντέρν») συνέπλεξε τα μαρξιστικά κόμματα σε όλο τον κόσμο σε ένα ισχυρό δίκτυο.
Παράλληλα, η «Profintern» ή η Κόκκινη Διεθνής των Εργατικών Συνδικάτων στόχευε να συντονίσει την κομμουνιστική δραστηριότητα στα παγκόσμια συνδικάτα. Τον χειμώνα του 1922-1923 έντεκα επαναστατικά συνδικάτα συναντήθηκαν στη Γερμανία και ίδρυσαν τη Διεθνή Ένωση Εργαζομένων. Ενώ η προέλευση της αναρχικής ένωσης μπορεί να αναχθεί στην Πρώτη Διεθνή και σε μια περιβόητη διάσπαση με τους μαρξιστές το 1872, η βασική της στιγμή ήταν στον απόηχο του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Στην παράνομη συνάντηση στο Βερολίνο συμμετείχαν εκπρόσωποι από την Αργεντινή, τη Χιλή, τη Δανία, τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ιταλία, το Μεξικό, την Ολλανδία, τη Νορβηγία, την Πορτογαλία και τη Σουηδία. Η μεγαλύτερη οργάνωση όλων, η ισπανική CNT προσχώρησε την επόμενη χρονιά καθώς τα μέλη της συνελήφθησαν στο δρόμο για Βερολίνο. Στο απόγειό της, η IWA αντιπροσώπευε εκατομμύρια εργαζομένους, αλλά αυτό δεν επρόκειτο να διαρκέσει. Καθ’ όλη τη διάρκεια των δεκαετιών του ‘20 και του ‘30 τα επαναστατικά συνδικάτα στοχοποιήθηκαν και συντρίφθηκαν από τον φασισμό. Φασιστικά καθεστώτα φύτρωσαν σε όλη την Ευρώπη. Η άνοδός τους είδε τα αναρχικά και επαναστατικά συνδικάτα να απαγορεύονται, τα μέλη τους να διώκονται, να συλλαμβάνονται και συχνά να εκτελούνται. Πολλοί επέλεξαν να οργανωθούν παράνομα ή πήγαν στην εξορία. Μέχρι το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου τόσο η καταστολή όσο και το γεγονός ότι πολλές οργανώσεις είχαν διαδραματίσει ενεργό ρόλο στην αντίσταση, άφησαν πολλές ομάδες που συνδέονταν με την IWA μειωμένες ως προς την αποτελεσματικότητά τους ή σε αποσύνθεση. Ενώ τα μέλη αυτών των οργανώσεων έπαιξαν σημαντικό ρόλο στον αντιφασιστικό αγώνα, τα περισσότερα συνδικάτα έπαψαν να λειτουργούν.
Μέχρι τη δεκαετία του 1950, μόνο μια θυγατρική της IWA οργάνωσε πραγματικά εργάτες στους χώρους δουλειάς. Οι υπόλοιπες ήταν ουσιαστικά ομάδες προπαγάνδας. Όταν ο Ισπανός δικτάτορας Φράνκο πέθανε τη δεκαετία του ‘70, η CNT αναδιοργανώθηκε και επανασυνδέθηκε, φέρνοντας μαζί της σχεδόν 200.000 μέλη. Ωστόσο, η CNT επρόκειτο να διασπαστεί και το νέο τμήμα CGT εγκατέλειψε την IWA.
Σήμερα, η IWA δεν είναι παρά μια σκιά ενός άλλοτε σημαντικού κινήματος. Τα περισσότερα τμήματα υπάρχουν ως ομάδες προπαγάνδας, λειτουργώντας ουσιαστικά ως υποστηρικτές της έννοιας του αναρχοσυνδικαλισμού. Εξαιρούνται η CNT και η νέα Αναρχοσυνδικαλιστική Ομοσπονδία του Μπαγκλαντές (BASF), η οποία έχει κάποια παρουσία στην οργάνωση εργαζομένων στο τσάι.
Επίλογος
Ο αναρχοσυνδικαλισμός ξεκίνησε από τις σωστές θέσεις. Η χειραφέτηση των εργατών είναι καθήκον των ίδιων των εργατών, ο ταξικός πόλεμος είναι η κεντρική δυναμική της κοινωνίας και η κατάληψη των μέσων παραγωγής είναι θεμελιώδης για την κοινωνική ανασυγκρότηση. Αλλά η κατάρρευση του πολιτικού και οικονομικού τομέα σε μεμονωμένες οργανώσεις, ειδικά σε μικρές ομάδες προπαγάνδας που διακηρύσσουν ότι είναι συνδικάτα, είναι απίθανο να είναι η απάντηση. Οι λύσεις στα σημερινά καθήκοντα θα απαιτήσουν πολύπλοκες απαντήσεις και αναγκαστικά απαιτούν ένα βαθμό τόσο θεωρητικής όσο και πρακτικής ρήξης με τα νεκρά κινήματα του παρελθόντος.
Στην 100ή επέτειο της Διεθνούς Ένωσης Εργαζομένων, μπορούμε να διακηρύξουμε ότι η κληρονομιά του αναρχοσυνδικαλισμού αποτελεί έμπνευση για ταξική πάλη, αλλά δεν είναι η απάντηση.
*Το κείμενο περιλαμβάνει αποσπάσματα από τα άρθρα του Tommy Lawson A Century of the International Workers Association (IWA) 1922-2022 για το redblacknotes.com και του Sam Skelt Long struggle: The IWA at 100 για την εφημερίδα Freedom. Για την απόδοση στα νέα ελληνικά, Δ. Π.
Δυσήνιος Ίππος 