Για ένα πιάτο φακές

Όσοι διάβαζαν παλιότερα τα δημοφιλή τεύχη του Αστερίξ (γραμμένα από την οξύτατη πένα και τον κοινωνικά ευαισθητοποιημένο νου του Ρενέ Γκοσινί), θυμούνται τους Ρωμαίους κατακτητές να “αμείβουν” τους Αιγύπτιους σκλάβους-εργάτες με μια κούπα μπίρα και ένα πιάτο φακές. Όσοι δεν φορούν παρωπίδες κοινωνικής αδιαφορίας και φροντίζουν να ρίχνουν μια –έστω πρόχειρη– ματιά στο τι ακριβώς συμβαίνει γύρω τους, έχουν εδώ και καιρό καταλάβει πως περίπου το ίδιο συμβαίνει στην εγχώρια αγορά εργασίας. Οι σύγχρονοι σκλάβοι μπορεί να μην λαμβάνουν αλκοόλ και φθηνό φαγητό με το δελτίο, όμως οι τιμές των βασικών αγαθών, των ενοικίων και των λογαριασμών τους οδηγούν αναπόφευκτα στο να ξοδεύουν τους πενιχρούς μισθούς τους αποκλειστικά στα παραπάνω.

Δεν αποτελεί έκπληξη, άλλωστε, πως η συσπείρωση όλων των ΜΜΕ (ειδικότερα εφημερίδων και sites) κάτω από το “πρόβλημα” της άρνησης εργασίας στη σεζόν της εστίασης, πέρασε τουλάχιστον αδιάφορη –ακόμα και χλευαζόμενη– από τη μεγαλύτερη μερίδα του πληθυσμού. Ίσως για πρώτη φορά σε τόσο μεγάλο βαθμό, τα κροκοδείλια δάκρυα των βολεμένων και των εκμεταλλευτών για τη νεολαία “που κάθεται όλη μέρα με ένα καφέ στο χέρι και δεν έρχεται για δουλειά” έπεσαν σε ένα απύθμενο κενό σκαμμένο από τα ίδια τους τα χέρια: σε μια περίοδο που οι ανατιμήσεις στα σούπερ μάρκετ μοιάζουν να βγάζουν τη γλώσσα στην ολοένα αυξανόμενη φτωχοποίηση, καθώς η στέγαση και η αξιοπρεπής επιβίωση μετατρέπονται σε άθλο, το πρόβλημα μετατίθεται στην ατομική ευθύνη των από τα κάτω και στις αόριστες συνέπειες ενός προαναγγελθέντος πολέμου, τα οικονομικά και ιδεολογικά συμφέροντα του οποίου καθόλου δεν αφορούν τους καταπιεσμένους.
Την ίδια στιγμή που οι αυξήσεις στα τρόφιμα, στα καύσιμα, στο ρεύμα και στα ενοίκια σπρώχνουν τις κατώτερες τάξεις σε βίαιη και ταχύτατη λουμπενοποίηση, ο τουρισμός, ίσως η μοναδική “βιομηχανία” που ακμάζει σε μεγάλη κλίμακα στην Ελλάδα, είναι εμφανές πως βρίσκεται στις κορυφαίες θέσεις της λίστας που κρατά το κράτος στην επενδυτική ατζέντα του. Ήδη από τις πρώτες μέρες της θητείας της παρούσας κυβέρνησης, η πρώτη κίνηση καταστολής που επιλέχθηκε ήταν να χτυπηθεί άγρια από την αστυνομία μια διαδήλωση στο Κουκάκι ενάντια στο Airbnb, η εξάπλωση του οποίου είχε πραγματοποιηθεί με όρους εισβολής στη γειτονιά αφήνοντας εκατοντάδες ανθρώπους δίχως σπίτι και “προφητεύοντας” αυτό που μέσα σε ελάχιστα χρόνια θα συνέβαινε σε ολόκληρη την πρωτεύουσα – προσεχώς σε όλη τη χώρα. Οι τιμές των αγαθών πλησιάζουν επικίνδυνα εκείνες των πλέον πλουσίων κρατών της Ευρώπης δίχως οι μισθοί να ακολουθούν αναλογικά αυτή την άνοδο, κάνοντας σαφές πως η επιχείρηση πλουτισμού και κερδοσκοπίας δεν λαμβάνει καν υπόψη της την ικανότητα της εγχώριας αγοραστικής δύναμης να ανταπεξέλθει, αφού απευθύνεται σε διαφορετικά πορτοφόλια. Οι επιχειρήσεις ανάπλασης στο αθηναϊκό κέντρο, με το ζήτημα της πλατείας Εξαρχείων στο επίκεντρο, αφορούν αφενός μια ιδεολογική επίθεση κυριαρχίας του κράτους έναντι των αντιστεκόμενων κοινωνικών κομματιών και των διεκδικήσεών τους, επιτελούν αφετέρου μια αναδιαμόρφωση του ταξικού-γεωγραφικού πλαισίου εντός του οποίου μπορούν να κινούνται και να υπάρχουν από τη μια οι φτωχοί ντόπιοι και οι μετανάστες, από την άλλη οι πλούσιοι και οι τουρίστες, δίχως καν οι κόσμοι τους να συναντιούνται.
Δημιουργούνται επί της ουσίας ζώνες απαγορευμένες για τους από τα κάτω, ζώνες όπου οι επενδύσεις και ο τουρισμός βρίσκονται στο επίκεντρο, και όπου ο κόσμος της εργασίας δεν θα έχει τη δυνατότητα να κατοικεί, να καταναλώνει και να υφίσταται, παρά μόνο για να προσφέρει την εργατική του δύναμη, προτού αποχωρήσει για τη δική του γεωγραφική ζώνη αποκλεισμού, ώστε να προσφέρει τον απαραίτητο χώρο στην ανώτερη αγοραστική δύναμη να κινηθεί. Αν η πόλη του Παρισιού, με το λαμπερό τουριστικό κέντρο και τα εξαθλιωμένα εργατικά και λούμπεν προάστια, μας φαινόταν ως μια μακρινή εικόνα από τα πλάνα της ταινίας «Το μίσος», πλέον βιώνουμε στο απόλυτο τη μετατροπή των δικών μας πόλεων στο άνωθεν μοντέλο.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα της επιχείρησης τουριστικοποίησης της χώρας αποτελεί η κυνική αντιμετώπιση του ζητήματος της πανδημίας από την κυβέρνηση: οι καραντίνες οδηγούνταν σε δικτατορικού τύπου απαγορεύσεις κυκλοφορίας και διαδηλώσεων κατά τους χειμερινούς μήνες, αίρονταν όμως πανηγυρικά μαζί με το παραμικρό υγειονομικό μέτρο για την ανενόχλητη άφιξη του θερινού τουρισμού. Οι τουρίστες απέκτησαν το δικαίωμα της ελεύθερης κυκλοφορίας εάν νοσούσαν με covid-19, την ίδια στιγμή που οι πολίτες υποχρεούνταν να παραμένουν σπίτια τους. Το αμερικανικό αφήγημα που ήθελε «έναν πολίτη αξίας ενός δισεκατομμυρίου δολαρίων να μην είναι δυνατόν να βρίσκεται υπόλογος για εγκλήματα» έρχεται να μεταφραστεί στην ελληνική μπανανία ως «ένας τουρίστας που θα ενισχύει την εγχώρια οικονομία δεν είναι δυνατόν να αντιμετωπίζεται κατά τον ίδιο τρόπο με τον εργαζόμενο που προορίζεται να τον υπηρετεί».
Όπως ταξική είναι η αντιμετώπιση των από πάνω ως προς το ποιοι λαοί επιλέγονται για υπηρετικό προσωπικό (στην καλύτερη περίπτωση) των πλουσιότερων τουριστών που αλώνουν στην κυριολεξία τη γη και το ύδωρ της όποιας χώρας στην οποία εισβάλλουν, έτσι η συνειδητοποίηση αυτής της τακτικής και η αντιμετώπισή της οφείλει να είναι εξίσου ταξική και συλλογική. Η άρνηση χιλιάδων εργαζόμενων –κατά βάση στον επισιτισμό– να εργαστούν με μισθούς πείνας, υπό άθλιες συνθήκες διαβίωσης και με εξοντωτικά ωράρια, στη φετινή καλοκαιρινή σεζόν, αποτελεί ένα ιδιαίτερα πρώιμο και όχι απαραίτητα πλήρως συνειδητοποιημένο βήμα, που όμως κινείται προς αυτή την κατεύθυνση. Ο τρόμος και η υστερία των επικεφαλίδων των ΜΜΕ που για σχεδόν έναν μήνα το ανέφεραν ως κύριο ζήτημά τους είναι μια ενδεικτική αντίδραση των φερέφωνων της κυριαρχίας. Το πρόβλημά τους, ασφαλώς, δεν ήταν τα σουβλατζίδικα και τα εστιατόρια που δεν θα έβρισκαν υπαλλήλους. Το πρόβλημά τους ήταν και θα είναι ολοένα περισσότερο το χτίσιμο της ταξικής συνείδησης των εργαζομένων και το τι αρνήσεις και διεκδικήσεις αυτό θα σημάνει. Όπως η πρωτοφανής απεργία των διανομέων της Efood, όπως ο αγώνας των εργατών της Μαλαματίνας, το μόνο που μπορεί να φοβίσει και να αναστείλει τα σχέδια όσων αποφασίζουν για εμάς δίχως εμάς είναι οι πλατιές, συλλογικές κοινωνικές αντιστάσεις. Και οτιδήποτε τις προϊδεάζει, φροντίζουν να το στοχοποιούν για να το σβήσουν εν τη γενέσει του.
Ως εκ τούτου, οφείλουμε να στεκόμαστε αλληλέγγυοι σε κάθε δίκαιο αγώνα ενάντια στην εκστρατεία τουριστικοποίησης της χώρας, η οποία δεν είναι στην πραγματικότητα παρά μια συντονισμένη απόπειρα καταπάτησης κεκτημένων, κοινωνικών δεδομένων, της ίδιας της φυσικής ύπαρξης και του δικαιώματος στον προσωπικό και δημόσιο χώρο. Από τα κατεχόμενα Εξάρχεια ως τα τουριστικά κάτεργα στα νησιά, από την άνοδο των ενοικίων και των τιμών βασικών αγαθών μέχρι την μπιρ παρά εξαγορά τεράστιων εκτάσεων και την μετατροπή τους σε υπερ-πολυτελής ξενοδοχειακές μονάδες, πρέπει να υψώσουμε οδοφράγματα στα επενδυτικά σχέδια της κυριαρχίας, να διεκδικήσουμε όσα δικαιωματικά μας ανήκουν. Προτού να μην έχει απομείνει ελεύθερος χώρος για να κινηθούμε, προτού ο μοναδικός ρόλος που θα έχει απομείνει για να παίξουμε να είναι αυτός του σκλάβου-εργάτη για μια κούπα μπίρα και ένα πιάτο φακές.

Ρωμανός Γ.