Η Emma Goldman και η ευχαρίστηση της ζωής
Η Emma Goldman πέθανε στο Τορόντο στις 14 Μαΐου 1940, επρόκειτο να γίνει 71 ετών. Η ζωή της ήταν ένας ανεμοστρόβιλος εμπειριών και δεσμεύσεων, έζησε τη ζωή με έναν παθιασμένο, διαφορετικό και αντιφατικό τρόπο. Η ίδια είπε στην αυτοβιογραφία της ότι «ήταν φτιαγμένη από διαφορετικά νηματοδέματα, το καθένα διαφορετικό από το άλλο σε τόνο και υφή», δεν ορίστηκε μέσα από μια ενιαία ταυτότητα, αλλά ότι η ζωή της αποτελούταν από πολλές ταυτότητες που προσπάθησε να τις κάνει να ζήσουν μαζί.
Για την Emma Goldman η απόλαυση της ζωής ήταν τόσο πιεστική όσο η μάχη για τον σκοπό (με ένα μικρό γράμμα). Όταν η Emma Goldman ήταν είκοσι χρονών, ένα πολύ νεαρό αγόρι την επέπληξε για ένα ασήμαντο χορό, καθώς «δεν ήταν χαρακτηριστικό ενός επαναστάτη (…), άξιο ενός ατόμου που ήταν στο δρόμο να γίνει κάποιος σημαντικός στο αναρχικό κίνημα ». Σύμφωνα με αυτόν τον άνδρα, η ανεμελιά της “θα έβλαπτε μόνο την υπόθεση” Εκείνη, εξοργισμένη από αυτή την παρέμβαση στις υποθέσεις της, φώναξε ότι κουράστηκε να κρατιέται πάντα για την υπόθεση, αφού, επιβεβαίωσε: «Δεν πίστευα ότι μια υπόθεση που υπερασπίστηκε ένα υπέροχο ιδανικό, τον αναρχισμό, την απελευθέρωση από τις συμβάσεις και προκαταλήψεις, απαιτούσε την άρνηση της ζωής και της ευτυχίας ».
Για εκείνη, ο χορός υπερέβαινε το ίδιο το γεγονός της μετάβασης στον ρυθμό της μουσικής, ήταν μια πράξη ελευθερίας, το δικαίωμα να εκφραστεί ελεύθερα και ότι όλοι οι άνθρωποι θα μπορούσαν να έχουν πρόσβαση σε όμορφα πράγματα. Μια ενσάρκωση της ελευθερίας στο σώμα που θα μπορούσε να κινείται ελεύθερα, ένα σύμπτωμα μιας ζωής γεμάτης χαράς και ζωτικότητας ενάντια στη σοβαρή και εκφοβιστική ζωή, χωρίς χρώμα ή ζεστασιά, την καταπιεστική ζωή που επιβάλλεται από τον καπιταλισμό (και τον κομμουνισμό που έζησε μεταξύ 1920-1921).
Η Emma Goldman είχε ένα μικρό προσωπικό πρόγραμμα για το τι ήταν σημαντικό στη ζωή της: ενσυναίσθηση, χαρά, ζεστασιά, χρώμα, μέρη συνάντησης και συζήτηση (ωστε να είναι σε θέση να συνομιλήσει, να φάει με φίλους ή συναδέλφους, να χορέψει, να λάβει και να δώσει λουλούδια, να διαβάσει , να πηγαίνει στο θέατρο κ.λπ.), εν συντομία, απολαύστε τη ζωή. Ένα πρόγραμμα που υποστηρίζει αυτό το σύνθημα που της έχει αποδοθεί: “ΕΑΝ ΔΕΝ ΜΠΟΡΩ ΝΑ ΧΩΡΕΥΩ, Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΣΑΣ ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ”
Και μετά υπήρχαν οι άλλες της «μορφές»: ο αναρχικός ακτιβισμός που την έβαλε πολλές φορές στη φυλακή, την απώλεια της αμερικανικής υπηκοότητας και όλων όσων είχε αγωνιστεί στις Ηνωμένες Πολιτείες (συμπεριλαμβανομένου του περιοδικού που ίδρυσε το 1906). Ο αντιμιλιταρισμός στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, η ανιθαγενής της κατάσταση μετά την έξοδο από την επαναστατική Ρωσία επειδή δεν έκλεισε τα μάτια του στον αυταρχισμό και την καταστολή του Μπολσεβίκικου Κόμματος και τόσες πολλές άλλες εμπειρίες που αντιτίθενται στην κατεύθυνση της επιθυμίας της να απολαύσει τη ζωή.
Προσπάθησε να κάνει όλες τις «μορφές» συμβατές, στην αναζήτηση της αυτονομίας, Κοίταξε τον κόσμο γύρω της με διαφορετικό τρόπο, κάνοντας το αόρατο και ευαίσθητο το αδιάφορο, ορατό. Ρώτησε τον κόσμο γύρω της, έσπασε με τους κοινωνικούς, ηθικούς και πολιτιστικούς ντετερμινισμούς, έψαχνε εναλλακτικές λύσεις μεταξύ του πλήθους των «δυνατών» και έκανε τις επιλογές της.
Υπάρχουν ακόμα εκείνοι που θεωρούν ότι η Emma Goldman δεν αξίζει την κατηγορία του μεγάλου στοχαστή του αναρχισμού;
*
Emma Goldman
Η Έμμα Γκόλντμαν γεννήθηκε στις 27 Ιουνίου 1869 σ’ ένα εβραϊκό γκέτο της Λιθουανίας. Τα οικονομικά προβλήματα της οικογένειάς της την ανάγκασαν να εργασθεί από μικρή ηλικία σ’ ένα εργοστάσιο. Το 1885 μετανάστευσε στην Αμερική, στο Ρότσεστερ της Νέας Υόρκης. Δεν πρόλαβαν να περάσουν δύο χρόνια και μέσω ενός Ρωσο-Εβραίου αναρχικού, του Χίλελ Σολοτάροφ, γνώρισε τον αναρχισμό και άρχισε να διαβάζει την εφημερίδα Freiheit” (“Ελευθερία”) που εξέδιδε στη Νέα Υόρκη ο Γερμανός επαναστάτης Γιόχαν Μοστ.
Το 1892, σχεδίασε μαζί με τον Μπέρκμαν την εκτέλεση του μεγαλοβιομήχανου Χένρυ Κλέυ Φρικ ως υπεύθυνου για τη δολοφονία 9 εργατών, κατά τη διάρκεια μιας απεργίας στα χαλυβουργεία του Χόουμστεντ, κοντά στο Πίτσμπουργκ. Η Γκόλντμαν για να αγοράσει το όπλο προσπάθησε να κάνει πεζοδρόμιο στην 14η οδό της Νέας Υόρκης. Δεν τα κατάφερε και τελικά δανείσθηκε τα χρήματα από την αδελφή της. Ο Μπέρκμαν πυροβόλησε τον Φρικ μέσα στο γραφείο του, αλλά κατάφερε μόνο να τον πληγώσει. Καταδικάσθηκε σε φυλάκιση 22 χρόνων και βγήκε από τη φυλακή μετά από 14 ολόκληρα χρόνια. Η Γκόλντμαν, στις δημόσιες ομιλίες της, προσπαθούσε να εξηγήσει και να δικαιολογήσει την ενέργεια του Μπέρκμαν.
Το 1895-1896, επισκέφθηκε την Ευρώπη για ένα γύρο διαλέξεων. Οι διαλέξεις της στην Ευρώπη επαναλήφθηκαν το 1899-1900. Το 1906, άρχισε στην Αμερική την έκδοση του μηνιαίου περιοδικού “Mother Earth” (” Μητέρα Γη”), που συνέχισε να εκδίδεται μέχρι τον Αύγουστο του 1917. Στις γραμμές αυτού του περιοδικού, εκτός από την παρουσίαση των αναρχικών ιδεών, αναπτύσσονταν ο ιδέες του Ίψεν, του Στρίνμπεργκ, του Όσκαρ Ουάιλντ και άλλων. Το 1907, συμμετείχε ως μια από τους Αμερικάνους αντιπροσώπους στο Διεθνές Αναρχικό Συνέδριο του Άμστερνταμ (24-31 Αυγούστου του 1907). Το 1910, εκδόθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες (και το 1911 στη Μεγάλη Βρετανία) το θεωρητικό της έργο «Anarchism and other Essays» («Αναρχισμός και άλλα Δοκίμια»). Το 1914, εκδόθηκε το έργο της «The Social Significance of the Modern Drama» («Η Κοινωνική Σημασία του Σύγχρονου Δράματος»), όπου τονίζει και την αισθητική διάσταση του αγώνα για την ελευθερία.
Το 1919, μαζί με τον Μπέρκμαν και άλλους 247 Αμερικάνους ριζοσπάστες που κατάγονταν από τη Ρωσία, απελάθηκε από τις Ηνωμένες Πολιτείες και έφυγε για τη Ρωσία με το στρατιωτικό σκάφος Μπάφορντ. Εκεί, συναντήθηκε με σημαντικές προσωπικότητες
της εποχής, όπως τον Μαξίμ Γκόρκυ, την Αλεξάνδρα Κολλοντάι, τον Ανατόλι Λουνατσάρσκυ, την Αγγέλικα Μπαλαμπάνοφ και τον Λένιν. Εξαιτίας της συνεχώς αυξημένης επίθεσης του λενινιστικού ολοκληρωτισμού κατά των επαναστατικών κατακτήσεων (σοβιέτ, εργατικά συμβούλια) και κατά των αναρχικών και ιδιαίτερα εξαιτίας της κτηνώδους καταστολής της εξέγερσης της Κροστάνδης από τον Τρότσκυ και τον Κόκκινο Στρατό, η Γκόλντμαν και ο Μπέρκμαν δεν ήταν δυνατό να μείνουν άλλο και εγκατέλειψαν τη Ρωσία στα τέλη του 1921. Το 1923, κυκλοφόρησε στη Νέα Υόρκη το βιβλίο της “My disillusionment in Russia” (“Η διάλυση των αυταπατών μου στη Ρωσία”), που εκδόθηκαν στη Μεγάλη Βρετανία σ’ ένα τόμο, το 1925. Από το 1927, σε ηλικία πια 58 χρονών, άρχισε να γράφει τις αναμνήσεις της, που εκδόθηκαν τον Οκτώβριο του 1931 στις Ηνωμένες Πολιτείες (το 1932 εκδόθηκαν στη Μεγάλη Βρετανία) με τον τίτλο “Living My Life” (“Ζώντας τη ζωή μου”).
Το 1936, αυτοκτόνησε ο Μπέρκμαν με μια σφαίρα στο στομάχι. Ο χαμός του Μπέρκμαν και η ολοκληρωτική κατάληξη της Ρωσικής επανάστασης ήταν γεγονότα οδυνηρά για την Έμμα Γκόλντμαν και ευτυχώς που ξέσπασε η Ισπανική επανάσταση για να αναπτερωθούν οι ελπίδες της για το μετασχηματισμό της κοινωνίας. Με την έναρξη της Ισπανικής επανάστασης, πέρα από τη δραστηριότητά της για τη διάδοση των ιδεών της CNT-FAI στο Λονδίνο, ταξίδεψε τρεις φορές στην Ισπανία για να βοηθήσει την επανάσταση και για να τη γνωρίσει από κοντά. Η πρώτη της επίσκεψη έγινε από τον Αύγουστο μέχρι το Δεκέμβριο του 1936, η δεύτερη από το Σεπτέμβριο μέχρι το Νοέμβριο του 1937 και η τρίτη από το Σεπτέμβριο μέχρι το Νοέμβριο του 1938. Καρπός αυτών των επισκέψεων υπήρξε η αλληλογραφία της με γνωστούς, με συντρόφους και με άλλες σημαντικές προσωπικότητες της εποχής, μέσα από την οποία αναπτύσσονται και διασαφηνίζονται οι θέσεις της για τα όσα συνέβησαν στην Ισπανική επανάσταση.
Το Δεκέμβριο του 1938, μετά και την τελευταία επίσκεψή της στην Ισπανία, πήγε στο Άμστερνταμ, όπου παρέδωσε το δικό της αρχείο και αυτό του Μπέρκμαν στο Διεθνές Ινστιτούτο Κοινωνικής Ιστορίας. Το 1940, πέθανε από εγκεφαλικό στο Τορόντο, σε ηλικία 71 χρόνων, και τάφηκε στο Σικάγο, κοντά στους μάρτυρες της εργατικής τάξης, που η θυσία τους το 1887 στάθηκε ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες που την παρακίνησαν να αφοσιωθεί στον επαναστατικό αγώνα.
Απόσπασμα από το εισαγωγικό σημείωμα του Γιάννη Καρύτσα «Έμμα Γκόλντμαν: Η πιο επικίνδυνη γυναίκα της εποχής της», στο βιβλίο: «Η Έμμα Γκόλντμαν για την Ισπανική Επανάσταση, Οράματα στη Φωτιά, Α. Το Ισπανικό Αναρχικό Κίνημα», εκδόσεις Άρδην, που συμπεριλαμβάνεται και στην έκδοση “3 κείμενα για τον έρωτα, το γάμο και το παιδί” από τις εκδόσεις “Δυσήνιος Τύπος”.
Δυσήνιος Ίππος 