Ο ελευθεριακός κομμουνισμός στα συνδικάτα.
Να κάνουμε τον ταξικό συνδικαλισμό, ξανά, επικίνδυνο
Οκτώ ώρες για δουλειά,
Οκτώ ώρες για ανάπαυση,
Οκτώ ώρες για ό,τι θέλουμε.
Σύνθημα των εργατών
της Πρωτομαγιάς στο Σικάγο του 1886
«Συνεπώς, στην πράξη είναι δύσκολο να αποφύγει κανείς να αναγνωρίσει την αναγκαιότητα των ειδικών πολιτικών οργανώσεων ως συμπληρώματα των μαζικών οργανώσεων – δηλαδή, την αναγκαιότητα του οργανωτικού δυισμού: της θέσης ότι οι μαζικές οργανώσεις, όπως είναι τα σωματεία, πρέπει να συμπληρώνονται από μια ειδική αναρχική ή συνδικαλιστική πολιτική οργάνωση αν θέλουν να είναι επαναστατικές. Όπως υποστηρίζει η Πλατφόρμα, “αν τα σωματεία δεν βρίσκουν υποστήριξη στην αναρχική θεώρηση την κατάλληλη στιγμή θα στραφούν, είτε μας αρέσει είτε όχι, στην ιδεολογία ενός πολιτικού κρατικιστικού κόμματος”»
ΜαύρηΦλόγα,
των Lucien van der Walt
και Michael Schmidt
Η εξέλιξη των συνδικάτων και η συμμετοχή των ελευθεριακών κομμουνιστών σε αυτά
Στα 150 και πλέον χρόνια του ο ελευθεριακός κομμουνισμός έχει κοινή πορεία με τον συνδικαλισμό, τουλάχιστον στις χώρες όπου αυτός άκμασε. Η αλληλοσυμπληρούμενη σχέση τους αποκρυσταλλώνεται στο οργανωτικό μοντέλο του οργανωτικού δυισμού, όπως αυτό εφαρμοζόταν από τον Μπακούνιν και τους πρώτους αναρχικούς και όπως διαμορφώθηκε από τον Ζορζ Φοντενί, με το Μανιφέστο του Ελευθεριακού Κομμουνισμού το 1953 και την Αναρχική Ομοσπονδία Ουρουγουάης (FAU) τo 1956. Έτσι, οι Μιχαήλ Μπακούνιν, Τζέιμς Γκιγιώμ, Κάρλο Καφιέρο, Τζουζέπε Φανέλι κ.ά, εκτός του ότι ήταν μέλη της Διεθνούς Συμμαχίας για τη Σοσιαλιστική Δημοκρατία, συμμετείχαν και στη Διεθνή Ένωση Εργαζομένων. Τα παραρτήματα της Διεθνούς στα οποία συμμετείχαν οι ελευθεριακοί ήταν από τα πιο δραστήρια. Άλλωστε, ας έχουμε κατά νου πως ο Φανέλι ήταν αυτός που οργάνωσε τα παραρτήματα στην Ισπανία το 1868 και που, φυσικά, έφερε και τον αναρχισμό στη Ιβηρική. Δεκαετίες, λοιπόν, πριν την Ισπανική επανάσταση, η συμμετοχή των αναρχικών στα συνδικάτα ήταν αυτονόητη και αυτό είχε ως αποτέλεσμα την οργανική και πολιτική σύνδεση της Αναρχικής Ομοσπονδίας Ιβηρικής (FAI) με την Εθνική Συνομοσπονδία Εργασίας (CNT). Ακόμα και το 1937, όταν η βάση των CNT/FAI είχε χάσει την εμπιστοσύνη της στην ηγεσία, η οργάνωση «Οι Φίλοι του Ντουρούτι», που δημιουργήθηκε ως απάντηση στις ρεφορμιστικές πολιτικές της ηγεσίας, είχε ως προϋπόθεση για να γίνει κάποιος μέλος της οργάνωσης να είναι απαραιτήτως εγγεγραμμένος στη Συνομοσπονδία. Νωρίτερα έχουμε τους Νέστωρ Μαχνό, Πιότρ Αρσίνοφ και άλλα μέλη της ομάδας «Ντιέλο Τρούντα», να συμμετέχουν επίσης στα συνδικάτα των περιοχών τους ή να κάνουν αντίστοιχη δουλειά σε αγροτικούς πληθυσμούς και, ως εκ τούτου, στο ξέσπασμα της Οκτωβριανής Επανάστασης η συμμετοχή των ελευθεριακών στις πολιτοφυλακές της Ουκρανίας ήταν μαζικότατη. Ακόμα και στην αμερικάνικη ήπειρο ένας εκ των εκφραστών του ελευθεριακού κομμουνισμού στο Μεξικό, ο Ρικάρντο Φλόρες Μαγόν, ήταν μέλος των Βιομηχανικών Εργατών του Κόσμου (IWW) και μαζί με τους αδελφούς του, Ενρίκε και Χεσούς Φλόρες Μαγόν, ήταν από τους ιδρυτές του Ελευθεριακού Κόμματος Μεξικού (PLM) που ηγήθηκε της επανάστασης ενάντια στον δικτάτορα Πορφίριο Ντίαζ.
Ο Συνδικαλισμός από την άλλη στη σύγχρονη μορφή του εμφανίστηκε στη Γαλλία με τη Γενική Συνομοσπονδία Εργασίας (CGT), η οποία από την ίδρυσή της το 1895 έως και το 1914 βρισκόταν υπό την επιρροή των ελευθεριακών κομμουνιστών, όπως του Εμίλ Πουζ που διατέλεσε και αναπληρωτής γραμματέας για μια επταετία, αλλά και του Ευγένιου Βαρλίν, μέλους της Διεθνούς, κομμουνάρου και εκ των ιδρυτών της Παρισινής Ομοσπονδίας Εργατικών Ενώσεων- προπομπού της CGT. Παρόμοια και η ιστορία της Περιφερειακής Εργατικής Ομοσπονδίας Αργεντινής (FORA). Διαφορετική πορεία έχει η Ιταλική Συνδικαλιστική Ένωση (USI), που συνδέθηκε με την Αναρχική Ομοσπονδία Ιταλίας (FAI), η οποία αν και έχει επιβιώσει ώς τις μέρες μας, σίγουρα δεν έχει τη μαζικότητα και τη δύναμη που είχε κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο ή κατά τη διάρκεια της δικτατορίας του Μουσολίνι. Φυσικά από την –επιγραμματική- αυτή αναφορά δεν μπορεί να λείπει η περίπτωση της Ισπανίας. Οι ισπανικός συνδικαλισμός μακροημέρευσε, αν σκεφτούμε πως οι πρώτες εργατικές ενώσεις σχηματίσθηκαν το 1868, με τον ερχομό του Φανέλι (το ισπανικό τμήμα της Διεθνούς ιδρύθηκε επίσημα το 1870), με την πρώτη ομοσπονδία, την καταλανική Solidaridad Obrera, να δημιουργείται περίπου 40 χρόνια αργότερα, το 1907, έχοντας ως άμεσο στόχο την αναδιοργάνωση των καταλανικών συνδικάτων. Τρία χρόνια αργότερα, το 1910, ιδρύεται η CNT. Κατόπιν, με τη δημιουργία της Αναρχικής Ομοσπονδίας Ιβηρικής (FAI), ο ελευθεριακός κομμουνισμός κατέλαβε ηγεμονική θέση εντός της Συνομοσπονδίας ως κεντρικός εκφραστής των αναρχικών ομάδων. Η συνέχεια γνωστή.
Η εργασιακή δυστοπία και η επίθεση στον συνδικαλισμό
Ερχόμενοι στο σήμερα, τις μέρες που γράφεται αυτό το άρθρο, συμβάντα της επικαιρότητας επιβεβαιώνουν το κατεπείγον της μαζικής συμμετοχής στα συνδικάτα. Οι εργάτες γης στη Μανωλάδα οργανώθηκαν και απαίτησαν τα νόμιμα σε μισθό, ανθρώπινη διαμονή και ανθρώπινα ωράρια. Ένα-δυο εικοσιτετράωρα μετά κάηκε ο οικισμός τους. Αυτές τις μέρες, επίσης, η τάξη μας μετράει νεκρούς. Δεκάδες εργατικά δυστυχήματα και εκατοντάδες ατυχήματα συμβαίνουν κάθε χρόνο.
Η εργοδοτική ασυδοσία, η λογική «τα κέρδη πάνω από τις ζωές», η υπερενταντικοποίηση της εργασίας και τα ξεχειλωμένα ωράρια και φυσικά η μαύρη και αδήλωτη εργασία που βιώναμε οι εργαζόμενοι επί σειράς ετών, πλέον είναι νόμιμα και με τη βούλα με τον Χατζηδάκη να ανοίγει -για ακόμα μία φορά- τις πύλες της δυστοπίας. Του χρόνου την τούρτα, του πλέον ακατάλληλου υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών υποθέσεων, θα κοσμεί -ξεδιάντροπα- η υποθήκη των νεώτερων γενεών στην εργοδοσία, δίπλα στη ΔΕΗ, την Ολυμπιακή, τον ΟΣΕ και τις συντάξεις. Ο νέος νόμος περιλαμβάνει την κατάργηση της κυριακάτικης αργίας για ακόμα περισσότερους εργασιακούς κλάδους, τη μαζική διεύρυνση της τηλεργασίας, με όρους που θολώνουν τα όρια μεταξύ εργασιακού ωραρίου και προσωπικού χρόνου, την ουσιαστική κατάργηση του οκταώρου μέσα από την αύξηση των υπερωριών και της υπερεργασίας, τις οποίες μετά από μια κατά φαντασίαν και επί ίσοις όροις διαπραγμάτευση με τον εργοδότη, ο εργαζόμενος θα τις πληρώνεται σε ρεπό. Σε αυτήν τη νέα κατάσταση ο εργαζόμενος καλείται να τα βγάλει πέρα μόνος του, καθώς αποδυναμώνεται περαιτέρω η Επιθεώρηση Εργασίας, η οποία, άλλωστε, εδώ και χρόνια υπολειτουργεί, εξαιτίας της υποστελέχωσης και της υποχρηματοδότησης.
Ευθεία επίθεση τόσο στα συνδικάτα όσο και στο δικαίωμα του συνδικαλίζεσθε. Ενώ παραμένει η υποχρέωση ειδοποίησης του εργοδότη για απεργίες και στάσεις εργασίας τουλάχιστον 24 ώρες πριν την πραγματοποίησή τους (4 ημέρες για τις επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας), ο νέος νόμος ορίζει ότι η προειδοποίηση γίνεται πλέον μόνο εγγράφως και επιδίδεται στον εργοδότη με δικαστικό επιμελητή προσπαθώντας έτσι να μετατρέψει τα σωματεία σε γραφειοκρατικούς μηχανισμούς και να τους στερήσει την αμεσότητα στις αποφάσεις. Βάσει τούτου, σύμφωνα με δημοσιεύματα, η διοίκηση της Dport, αντί να κάτσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων με την ΕΝΕΔΕΠ, τρέχει στα δικαστήρια, προσπαθώντας να χαρακτηρισθεί παράνομη η απεργία λόγω του ότι δεν υπήρξε προειδοποίηση τέσσερις μέρες νωρίτερα από την κήρυξή της (δηλ. της απεργίας για τον θάνατο του Δημήτρη Δαγκλή). Σύμφωνα με καινούργιο νόμο σε περίπτωση που κηρυχτεί παράνομη η απεργία από τα δικαστήρια, δεν επιτρέπεται η κήρυξη απεργίας κατά του ίδιου εργοδότη και την ίδια ημερομηνία από δευτεροβάθμια ή τριτοβάθμια συνδικαλιστική οργάνωση.
Η υποχρέωση διεξαγωγής δημόσιου διαλόγου ενώπιον του Οργανισμού Μεσολάβησης και Διαιτησίας πριν την πραγματοποίηση απεργίας -που πριν ίσχυε σε φορείς, υπηρεσίες, οργανισμούς και επιχειρήσεις δημόσιου χαρακτήρα ή κοινής ωφέλειας- επεκτείνεται στο Δημόσιο, τους ΟΤΑ και τα ΝΠΔΔ ( ενώ στους υπόλοιπους φορείς και επιχειρήσεις είναι προαιρετική), γεγονός που ουσιαστικά άρειτο δικαίωμα των δημοσίων υπαλλήλων στην απεργία, κατά τη διάρκεια του διαλόγου.
Ο νέος νόμος εισάγει την έννοια του Προσωπικού Ελάχιστης Εγγυημένης Υπηρεσίας που πρέπει να διατίθεται σε επιχειρήσεις δημόσιου χαρακτήρα ή κοινής ωφέλειας (πέραν του Προσωπικού Ασφαλείας) κατά τη διάρκεια της απεργίας. Οι στοιχειώδεις ανάγκες ορίζονται ως, τουλάχιστον, το 1/3 της συνήθως παρεχόμενης υπηρεσίας, εκτός αν προσδιοριστεί σε χαμηλότερο επίπεδο με κοινή απόφαση του Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων και του κατά περίπτωση αρμόδιου Υπουργού. Η συνδικαλιστική οργάνωση που κήρυξε την απεργία οφείλει να γνωστοποιεί εγγράφως στον εργοδότη, πριν από την έναρξη της απεργίας, τα ονόματα των εργαζομένων που θα παρέχουν τις υπηρεσίες τους ως Προσωπικό Ασφαλείας και, αν απαιτείται, ως Προσωπικό Ελάχιστης Εγγυημένης Υπηρεσίας. Οι κλάδοι που καλούνται να εφαρμόσουν αυτό το μέτρο τοποθετούνται σε όλο το φάσμα της οικονομίας όπως για παράδειγμα στις τηλεπικοινωνίες, τα λιμάνια, τα πετρέλαια, την ενέργεια.
Μια καινοτόμος διάταξη νομιμοποιεί και την απεργοσπασία, αφού το σωματείο υποχρεούται να «προστατεύει» την επιθυμία όσων θέλουν να εργασθούν κατά τη διάρκεια της απεργίας, την προσέλευση και την αποχώρηση των απεργοσπαστών από τον χώρο της εργασίας χωρίς εμπόδιο και ιδίως την χωρίς άσκηση σωματικής ή ψυχολογικής βίας. Σε περίπτωση παραβίασης αυτής της υποχρέωσης, η απεργία μπορεί να διακοπεί με απόφαση του Μονομελούς Πρωτοδικείου και η υπαίτια παραβίαση της ανωτέρω υποχρέωσης γεννά αστική ευθύνη της συνδικαλιστικής οργάνωσης και των υπαίτιων μελών του διοικητικού της συμβουλίου. Εν κατακλείδι, για είναι σε ισχύ μια απεργία ή μια στάση εργασίας, σύμφωνα με τον νόμο, θα πρέπει να τηρούνται όλα τα παραπάνω. Ας μη ξεχνάμε όμως πως ο δρόμος για την εργασιακή επισφάλεια και ελαστικότητα, καθώς και για τη μετ’ εμποδίων συνδικαλιστική δραστηριότητα, είχε στρωθεί από τις προηγούμενες κυβερνήσεις που κατάργησαν τις Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας, ακόμα και από την «αριστερή» κυβέρνηση των ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, από την οποία προστέθηκαν παραπάνω δυσκολίες στα σωματεία για την κήρυξη μιας απεργίας.
Τι να κάνουμε;
Διαχρονικό ερώτημα που, φαντάζομαι, απασχολεί τους αγωνιστές, ανεξαρτήτως απόχρωσης, και του οποίου η απάντηση δόθηκε όταν αυτοί οργανώθηκαν ταξικά. Η λύση, δηλαδή, ήταν η σύνδεση των πολιτικών κινημάτων με το μαζικό κίνημα. Σε καμιά περίπτωση ο συνδικαλισμός δεν είναι πανάκεια. Χρειάζεται πρώτα και κύρια η πολιτική οργάνωση με αποκρυσταλλωμένες θέσεις και στρατηγικό πλάνο και ξεκάθαρους στόχους. Τα μέλη της οφείλουν να εμπλέκονται στο μαζικό κίνημα, στα συνδικάτα, να είναι ένα με τον κόσμο της εργασίας και να ενεργούν με συνέπεια. Να μην ξεχνάμε όμως πως ο ρόλος των συνδικάτων είναι η υπεράσπιση και η διεκδίκηση δικαιωμάτων για τους πολλούς και όχι μιας χούφτας συντρόφων και αυτό σημαίνει πως ένα συνδικάτο πρέπει να έχει θεσμικό χαρακτήρα και να πραγματοποιεί συναντήσεις ακόμη και με υπουργούς. Να μην υπάρχει, λοιπόν, ο φόβος ή η αγκύλωση για την ανάληψη ή εκλογή σε θέσεις ευθύνης (π.χ. στο Διοικητικό Συμβούλιο κάποιου σωματείου)˙ κόντρα στη λογική που εξισώνει εκλογές, είτε είναι εθνικές ή δημοτικές είτε αφορούν διαδικασίες συνδικαλιστικών οργάνων και φοιτητικών συλλόγων.
Ο στόχος των αγωνιστών δεν είναι να αποτελούν απλά μια μόνιμη εσωτερική αντιπολίτευση εντός των εργασιακών ενώσεων, αλλά το να αποτελούν παράδειγμα με τη δράση και τη συνέπειά τους. Σε τελική ανάλυση το μαζικό κίνημα είναι η δεξαμενή μελών για τις πολιτικές οργανώσεις υπό την έννοια της συνεχούς τριβής με συναδέλφους οι οποίοι έχουν, τουλάχιστον, το μίνιμουμ της ταξικής συνείδησης και κατά συνέπεια πιο προσιτοί στις ιδέες μας. Ακόμα και στην τρέχουσα συγκυρία, τα σωματεία είναι αυτά που μπορούν να αποτελέσουν ανάχωμα σε ζητήματα, που έχουν τεθεί από συλλογικότητες και πολιτικές ομάδες, όπως είναι η διαχείριση της πανδημίας και οι ανατιμήσεις, απαιτώντας μέτρα προστασίας για τις λαϊκές τάξεις, αύξηση του κατώτατου μισθού, ποσοστό επί του προϋπολογισμού για την απορρόφηση των ανατιμήσεων σε αγαθά και είδη πρώτης ανάγκης, περισσότερες ΜΕΘ και προσλήψεις υγειονομικών, δωρεάν rapidtests για όλους κ.λπ.
Στα συνδικάτα αποτυπώνεται ανάγλυφα η ουσία του συνθήματος «οργάνωση στη βάση, ενότητα στη δράση». Τι πιο βασικό από τα δικαιώματα των εργαζομένων, των χαμηλόμισθων και των λαϊκών τάξεων, τι πιο ενωτικό από τη συνδικαλιστική δράση και την υπεράσπιση των πολλών; Ας δυναμώσουμε τα σωματεία τώρα που περιορίζονται οι συνδικαλιστικές ελευθερίες, ας συνταχθούμε με τον κόσμο της εργασίας τώρα που βιώνουμε τον εργασιακό μεσαίωνα, ας τιμήσουμε τους πολιτικούς μας προγόνους και τους αγώνες τους στο Σικάγο, την Ισπανία, την Αργεντινή και αλλού, ας κάνουμε αισθητή την παρουσία μας στο μαζικό κίνημα, να υπερασπιστούμε και να διεκδικήσουμε για το λαό μαζί με το λαό, όλα όσα μας κλέβουν μέρα με τη μέρα.
Οργάνωση στη βάση και ενότητα στη δράση. Οργάνωση και μαζικοί αγώνες. Έχουμε δίκιο και θα νικήσουμε. Για τον ελευθεριακό κομμουνισμό!
Παναγιώτης Γ.
Δυσήνιος Ίππος 