5 ταινίες + 5 ντοκιμαντέρ για την ισπανική Επανάσταση

Η Ισπανική Επανάσταση (ή Ισπανικός Εμφύλιος Πόλεμος) που ξέσπασε τον Ιούλιο του 1936 και διήρκησε μέχρι τον Απρίλιο του 1939, συγκαταλέγεται αναμφίβολα στις πιο εμβληματικές επαναστατικές στιγμές στην ιστορία την ανθρωπότητας, καθώς αποτελεί την σημαντικότερη ιστορική προσπάθεια των καταπιεσμένων να γκρεμίσουν τον σάπιο κόσμο του κράτους και του καπιταλισμού και να οικοδομήσουν στη θέση του μια κοινωνία ελευθερίας, δίχως εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο. Η αντίσταση στο φασιστικό πραξικόπημα του στρατηγού Φράνκο, η δημιουργία των αντιφασιστικών πολιτοφυλακών, η κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής, η κολεκτιβοποίηση των εργοστασίων και της γης, η κατάργηση του χρήματος και σε ορισμένες περιπτώσεις η ίδια η βίωση του «ελευθεριακού κομμουνισμού», είναι μια πραγματικότητα που έζησε στην επαναστατημένη Ισπανία και σηματοδοτεί μια περίοδο βαθιών επαναστατικών αλλαγών και προσδοκιών.

Η στρατιωτική ήττα του αντιφασιστικού στρατοπέδου και η επικράτηση της «Εθνικής Ισπανίας» και του Φράνκο για τα επόμενα σαράντα χρόνια, οδήγησαν στο να χαθεί στη λήθη η πραγματική ιστορία του Ισπανικού Εμφυλίου και των ανθρώπων που «βίωσαν την ουτοπία», ενώ αντίθετα βοήθησε στο να αναδειχθεί σε μοναδική αφήγηση αυτή των νικητών. Σχεδόν μισό αιώνα μετά το τέλος της επανάστασης, ήρθαν στο φως οι πρώτες συστηματικές ιστορικές αφηγήσεις από την πλευρά των ηττημένων και άρχισε να αναπτύσσεται ένα ενδιαφέρον για την ανάδειξη της πραγματικής δράσης των επαναστατών και της φρικιαστικής δράσης των φασιστών τόσο κατά τη διάρκεια του εμφυλίου όσο και κατά τη διάρκεια της σαρανταετούς δικτατορίας που ακολούθησε. Ξεχωριστή και ανεκτίμητη συνεισφορά στη διατήρηση της ιστορικής και επαναστατικής μνήμης σε αυτόν τον πόλεμο ενάντια στη λήθη κατέχουν τα ντοκιμαντέρ και οι ταινίες που αναφέρονται στα γεγονότα του πολέμου και τα οποία παρουσιάζουν την ιστορία, όχι από μια ουδέτερη – απολίτικη θέση, αλλά παίρνοντας ξεκάθαρα το μέρος του επαναστατικού στρατοπέδου.

Στις γραμμές που ακολουθούν θα παρουσιαστούν συνοπτικά κάποιες εμβληματικές ταινίες και ορισμένα πολύ σημαντικά ντοκιμαντέρ που αναφέρονται στο ζήτημα, με σκοπό την διατήρηση της ιστορικής μνήμης και την υπενθύμιση της ιδέας ότι είναι δυνατό να ζήσουμε σε έναν άλλο κόσμο, πιο δίκαιο και ελεύθερο, όπου η κοινωνική και οικονομική ζωή θα ελέγχεται και θα οργανώνεται από τους ίδιους τους εργαζομένους και τις ελεύθερες κομμούνες και θα βασίζεται στη φράση «από τον καθένα σύμφωνα με τις δυνατότητές του – στον καθένα ανάλογα με τις ανάγκες του».

Ταινίες

1. Γη και Ελευθερία (Land and Freedom), 1995 – Ken Loach

Ίσως η κορυφαία ταινία που αναφέρεται στα γεγονότα του Ισπανικού Εμφυλίου. Η Κιμ, ψάχνοντας τα πράγματα του ηλικιωμένου παππού της που μόλις έχει πεθάνει, ανακαλύπτει ότι ο άνθρωπος αυτός (Ντέιβιντ Καρ) είχε πολεμήσει στην Ισπανία και είχε πάρει μέρος στην επανάσταση ως μέλος των Διεθνών Ταξιαρχιών. Η ταινία μας μεταφέρει πίσω στο 1936, όπου ο νεαρός Ντέιβιντ, όντας μέλος του Βρετανικού Κομμουνιστικού Κόμματος, αποφασίζει να αφήσει την Αγγλία για να μεταβεί στην Ισπανία και να ενταχθεί στο μικρό μαρξιστικό κόμμα POUM. Μέσα από τη δράση του πρωταγωνιστή παρακολουθούμε την πορεία της επανάστασης και την καινούργια ζωή που οικοδομείται στην επαναστατημένη Ισπανία.

Ιδιαίτερα σημαντικό είναι ότι το γεγονός ότι η ταινία εστιάζει ιδιαίτερα τόσο στην δράση των αναρχικών οργανώσεων (CNT – FAI) και του POUM, όσο και στα γεγονότα του Μάη του 1937, όταν οι σταλινικοί του Κομμουνιστικού Κόμματος εξαπέλυσαν έναν αντεπαναστατικό εμφύλιο πόλεμο εντός του αντιφασιστικού στρατοπέδου, σκότωσαν και φυλάκισαν αναρχικούς και μέλη του POUM, διέλυσαν τις κολεκτίβες και επιχείρησαν να επαναφέρουν την ατομική ιδιοκτησία. Κατά τη διάρκεια του πολέμου, ο Ντέιβιντ γνωρίζει την Μπλάνκα, επίσης μέλος του POUM, με την οποία συνάπτει μια βαθιά ερωτική σχέση. Η ταινία έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον καθώς παρουσιάζει τον ένοπλο λαό, τις πολιτοφυλακές και τις φάλαγγες που φεύγουν για το μέτωπο, δίνει έμφαση στις συζητήσεις που κάνουν μεταξύ τους οι αγωνιστές, παρουσιάζει τις κολεκτιβοποιήσεις της γης και των εργοστασίων (τις οποίες προσπάθησε με κάθε τρόπο να διαλύσει το Κ.Κ.Ι) αλλά και τις διαδικασίες των συνελεύσεων που λαμβάνουν χώρα πριν τη λήψη των όποιων αποφάσεων.

Ο σκηνοθέτης Ken Loach, γνωστός για τις βαθιά πολιτικές ταινίες που δημιουργεί, καταφέρνει να μας μεταφέρει μια εικόνα (έστω και κινηματογραφική) των ιστορικών γεγονότων της ισπανικής επανάστασης και του τρόπου με τον οποίο λειτουργεί μια επαναστατημένη και αυτοδιευθυνόμενη κοινωνία εν μέσω ενός εμφυλίου πολέμου.

2. Ελευθεριακές (Libertarias), 1996 – Vicente Aranda

Βρισκόμαστε στη Βαρκελώνη, τον Ιούλιο του ’36. Η επανάσταση έχει μόλις ξεσπάσει και ο λαός βρίσκεται στους δρόμους. Πρωταγωνίστρια της ταινίας είναι μια καλόγρια, η οποία φοβούμενη από την επανάσταση και τις επιθέσεις σε βάρος των συμβόλων του καθολικισμού καταλήγει να φυγαδευτεί σε έναν οίκο ανοχής. Εκεί έρχεται σε επαφή με μια ομάδα αναρχικών γυναικών που ανήκουν στην οργάνωση Mujeres Libres, οι οποίες έχουν πάει στον οίκο ανοχής προκειμένου να πείσουν τις σεξεργάτριες να αφήσουν εκείνο το μέρος και να συμμετάσχουν στην επανάσταση. Η πρώην, πλέον, καλόγρια φεύγει μαζί με τις γυναίκες που κατευθύνονται προς το μέτωπο.

Η ταινία διηγείται αρκετά από τα γεγονότα του εμφυλίου πολέμου, δείχνει το σημαντικό έργο που έχει κάνει η επανάσταση σε όλα τα επίπεδα, συμπεριλαμβανομένου του ζητήματος της γυναικείας χειραφέτησης και της σεξουαλικής απελευθέρωσης και αναφέρεται έντονα στη σχέση των αναρχικών με το ζήτημα της θρησκείας· περιγράφει τις ωμότητες του φασιστικού στρατοπέδου, τις δολοφονίες, τα βασανιστήρια και τους βιασμούς που διαπράττουν οι εθνικιστές σε βάρος των επαναστατών και ιδιαίτερα των γυναικών, ενώ παράλληλα αναφέρεται σε ένα βαθμό και στα αντεπαναστατικά σχέδια του Κ.Κ.Ι, που επιθυμεί την πλήρη στρατιωτικοποίηση του μετώπου.

Η ταινία δίνει μια εξαιρετική εικόνα τόσο της πορείας όσο και του πνεύματος της επανάστασης και έχει το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό ότι είναι η μοναδική ταινία που μιλάει από την πλευρά των αναρχικών και ειδικότερα των οργανώσεων της CNT, της FAI και των Mujeres Libres.

3. Η Γλώσσα της Πεταλούδας (La Lengua de las Mariposas), 1996 – Jose Luis Cuerda

Ισπανία, παραμονές της επανάστασης του 1936. Πρωταγωνιστές ο νεαρός Μόντσο, ένα οκτάχρονο αγόρι και ο ηλικιωμένος δάσκαλός του, ο Don Gregorio. Ο Μόντσο, που μένει σε ένα μικρό χωριό της Γαλικίας και προέρχεται από μια φτωχή οικογένεια πηγαίνει για πρώτη φορά στο σχολείο. Αν και αρχικά δυσκολεύεται να προσαρμοστεί, πολύ σύντομα δένεται με το σχολείο, τους συμμαθητές του και τον εξαιρετικό, αναρχικό δάσκαλο. Ο Don Gregorio εφαρμόζει μια παιδαγωγική που είναι εμπνευσμένη από τα μοντέρνα σχολεία που είχε ιδρύσει στις αρχές του 20^ου αιώνα στην Ισπανία ο αναρχικός παιδαγωγός Francisco Ferrer, τα οποία προωθούσαν την ελευθεριακή παιδεία (τέτοια σχολεία λειτουργούσε και εκείνη την εποχή το ελευθεριακό κίνημα). Ο δάσκαλος χρησιμοποιεί μεθόδους που είναι πολύ προχωρημένες για την εποχή. Δίνει έμφαση στην επαφή των παιδιών με τη φύση (γι’ αυτό πηγαίνει την τάξη βόλτες στην εξοχή και κάνουν μάθημα εκεί), δεν διαχωρίζει του μαθητές του σε «καλούς» και «κακούς», δεν τους βαθμολογεί, δεν χρησιμοποιεί την τιμωρία ως παιδαγωγική μέθοδο. Θεωρεί ότι ο δάσκαλος είναι εκεί για να συνοδεύει το παιδί στη διαδικασία της γνώσης και γι’ αυτό οφείλει να του δίνει τα κατάλληλα ερεθίσματα τα οποία θα είναι πάντα ανάλογα με τις κλίσεις και τα ενδιαφέροντα του μαθητή. Ο Don Gregorio παρακινεί τον Μόντσο να διαβάσει και να αγαπήσει τη γνώση, ενώ παράλληλα μέσω της διδασκαλίας του προσπαθεί να εμφυσήσει στους μαθητές τις αξίες της ελευθερίας, της ισότητας, της αλληλεγγύης, καθώς και την εναντίωση στην θρησκεία. Οι αναρχικές ωστόσο απόψεις και πρακτικές του δασκάλου, έρχονται σε αντίθεση τόσο με τις συντηρητικές ιδέες ενός μεγάλου τμήματος της τοπικής κοινωνίας όσο και με την επέλαση των εθνικιστών στον εμφύλιο πόλεμο. Έτσι, ενώ η σχέση που έχει αναπτύξει ο Μόντσο με τον δάσκαλο είναι μια σχέση αμοιβαίου σεβασμού και εμπιστοσύνης, τελικά, όταν ο στρατός θα έρθει να συλλάβει τον Don Gregorio, ο οκτάχρονος επηρεασμένος από τον περίγυρό του (αν και ο πατέρας του είναι δημοκρατικός) αλλά και από το κλίμα του χωριού θα του γυρίσει την πλάτη.

Η ταινία είναι ένα πραγματικό αριστούργημα που θίγει σε βάθος ζητήματα που αφορούν την εκπαίδευση και συνολικότερα την παιδεία, την σχέση του δασκάλου με τον μαθητή, την πολιτική, την επανάσταση, τις ηθικές αξίες που χαρακτηρίζουν έναν ελεύθερο άνθρωπο αλλά και την επίδραση του κοινωνικού περιβάλλοντος πάνω στη συμπεριφορά των νεαρών παιδιών.

4. Τα 13 Τριαντάφυλλα (Las 13 Rosas), 2007 – Emilio Martinez Lazaro

Βρισκόμαστε λίγους μήνες μετά τη λήξη του Ισπανικού Εμφυλίου. Το καθεστώς του Φράνκο έχει εξαπολύσει μια πραγματική τρομοκρατία που περιλαμβάνει συλλήψεις, φυλακίσεις, βασανισμούς και εκτελέσεις όσων συμμετείχαν στον πόλεμο με το «αντιφασιστικό στρατόπεδο» αλλά και όσων παρείχαν βοήθεια στους επαναστάτες. Μέσα σε αυτό το κλίμα χιλιάδες αγωνιστές έχουν εγκαταλείψει τη χώρα και έχουν καταφύγει στην εξορία για να γλιτώσουν από τη φυσική τους εξόντωση. Η αστυνομία συλλαμβάνει έναν άνδρα που ανήκει στη «Σοσιαλιστική Νεολαία», ο οποίος καταδίδει πολλούς συντρόφους του μεταξύ των οποίων και 13 νεαρές γυναίκες. Η σύλληψη των γυναικών ακολουθείται από έναν πραγματικό εφιάλτη που περιλαμβάνει φριχτά βασανιστήρια και εν τέλει το εκτελεστικό απόσπασμα.

Η ταινία αναδεικνύει τη φρίκη του φασισμού, την ωμότητα του φρανκικού καθεστώτος και την αντιμετώπιση που αυτό επιφύλασσε για όσους τόλμησαν να αγωνιστούν για έναν καλύτερο κόσμο. Παράλληλα όμως, φανερώνει και την ανυπέρβλητη δύναμη της αλληλεγγύης μεταξύ των αγωνιζόμενων, καθώς οι γυναίκες δεν σταματάνε στιγμή να είναι η μια δίπλα στην άλλη, δεν σταματάνε να πιστεύουν στον δίκαιο αγώνα που έχουν δώσει και να αντιμετωπίζουν τα βασανιστήρια και τον θάνατο με αξιοπρέπεια.

5. Η Κοιμώμενη Φωνή (LaVozDormida), 2011 – BenitoZambrano

Η ιστορία εκτυλίσσεται λίγο καιρό μετά τη λήξη του εμφυλίου. Η Hortensia είναι μέλος του Κομμουνιστικού κόμματος και βρίσκεται στη φυλακή, έγκυος, μαζί με χιλιάδες άλλους αγωνιστές και αγωνίστριες της επανάστασης. Η αδελφή της, Pepita, που δεν είναι ιδιαίτερα πολιτικοποιημένη, μετακομίζει από την Κόρδοβα στη Μαδρίτη προκειμένου να είναι κοντά στην αδελφή της. Εκεί, θα έρθει σε επαφή με τον σύντροφο της αδελφής της και έναν φίλο του που είναι και οι δύο μέλη του κόμματος και εμπλέκονται με το παράνομο επαναστατικό και αντάρτικο κίνημα. Η μόνη επαφή που έχει με την αδελφή της είναι η επικοινωνία στα επισκεπτήρια της φυλακής.

Η ταινία παρουσιάζει την σκληρότητα με την οποία αντιμετωπίζονταν οι επαναστάτες κρατούμενοι στις φρανκικές φυλακές, τα βασανιστήρια και τις εκτελέσεις με τις οποίες βρίσκονταν αντιμέτωποι οι αγωνιστές που συλλαμβάνονταν, την στάση της καθολικής εκκλησίας και του κλήρου αλλά και το δράμα του να γεννιέται ένα παιδί μέσα στις φυλακές, χωρίς να είναι σίγουρο αν θα γνωρίσει ποτέ τους γονείς του.

Ντοκιμαντέρ

1. Ζώντας την Ουτοπία (Vivir la Utopia) – 1997

Το ντοκιμαντέρ αφηγείται τα γεγονότα της επανάστασης αλλά και όσα προηγήθηκαν για να φτάσουμε στον εμφύλιο πόλεμο και στο επαναστατικό ξέσπασμα του ’36. Μέσα από τα μάτια απλών αγωνιστών και αγωνιστριών που πήραν μέρος στην επανάσταση βλέπουμε τις άθλιες συνθήκες ζωής με τις οποίες βρισκόταν αντιμέτωπο το προλεταριάτο στην Ισπανία και την καταπίεση που δέχονταν οι άνθρωποι από το κράτος, τα αφεντικά και τον κλήρο. Περιγράφονται με πολύ ζωντανό τρόπο οι συζητήσεις που γίνονταν στους κόλπους των αναρχικών, η δημιουργία των αγροτικών και βιομηχανικών κολεκτίβων και όλες οι υπόλοιπες επαναστατικές κατακτήσεις που έλαβαν χώρα την τριετία ’36-’39. Δίνει μια αρκετά ζωντανή εικόνα της κοινωνικής και οικονομικής ζωής, όπως αυτή διαμορφώθηκε αμέσως μετά την επανάσταση.

Εξαιρετικό ντοκιμαντέρ που μεταφέρει τόσο την ιστορική μνήμη όσο και το πνεύμα της επανάστασης και μάλιστα από την πλευρά του πιο επιδραστικού και καταλυτικού αλλά ταυτόχρονα παραγνωρισμένου τμήματος της κοινωνικής επανάστασης, που δεν είναι άλλο από το ελευθεριακό κίνημα, τη CNT και τη FAI.

2. Ζωντανή Μνήμη (MemoriaViva) – 2014
   Υποτιτλισμός επιμέλεια : Αυτοδιαχειριζόμενος Χώρος Επί τα Πρόσω, Πάτρα

Το ντοκιμαντέρ δημιουργήθηκε το 2014 από την αναρχοσυνδικαλιστική οργάνωση CNT. Η χρονική περίοδος που καλύπτει το καθιστά μοναδικό για το κίνημα στον ελλαδικό χώρο. Τα περισσότερα ντοκιμαντέρ που μελετάνε το ζήτημα της Ισπανικής Επανάστασης αναφέρονται είτε μόνο στα προεπαναστατικά χρόνια και στην περίοδο της επανάστασης, είτε μόνο στα χρόνια που ακολούθησαν την επανάσταση. Αντίθετα, το συγκεκριμένο ντοκιμαντέρ αναφέρεται σε όλη αυτή την χρονική περίοδο, καθώς ξεκινάει με την ίδρυση της CNT το 1910, μιλάει για την προεπαναστατική και επαναστατική περίοδο, για τα χρόνια της εξορίας και της αντίστασης στο φρανκικό καθεστώς και κλείνει με την περίοδο της μετάβασης από την δικτατορία στη δημοκρατία και τη διάσπαση της CNT, στα τέλη της δεκαετίας του ’70.

Φυσικά, καθώς αποτελεί παραγωγή του 2014, στην πραγματικότητα το ντοκιμαντέρ φτάνει μέχρι και της μέρες μας, προσπαθεί να σκιαγραφήσει την σημερινή πραγματικότητα και να δώσει απαντήσεις για την συνέχιση και την ενδυνάμωση του αγώνα. Οι ηλικιωμένοι αγωνιστές που έζησαν την επανάσταση αλλά και οι νεότεροι που έχουν βιώσει την εποχή της δικτατορίας και τις διεργασίες που έλαβαν χώρα κατά τα πρώτα χρόνια της Ισπανικής Μεταπολίτευσης, εξιστορούν στην πραγματικότητα όλη την πορεία του Ισπανικού Ελευθεριακού Κινήματος από τις αρχές του 20^ου αιώνα και μετά.

3. Μέσα στην Επανάσταση (Inside the Revolution) – 1983

Το «Μέσα στην Επανάσταση» είναι το πέμπτο μέρος μιας μίνι σειράς 6 επεισοδίων που δημιούργησε το BBC στις αρχές της δεκαετίας του ’80. Η σειρά αυτή αποτελεί ίσως την πληρέστερη ιστορική καταγραφή των γεγονότων του Ισπανικού Εμφυλίου στην μεγάλη οθόνη και έχει ανεκτίμητη αξία καθώς μιλάνε για την επανάσταση αγωνιστές από όλες τις δυνάμεις του αντιφασιστικού στρατοπέδου (Ελευθεριακό κίνημα, Σοσιαλιστές, Κομμουνιστές) αλλά και άνθρωποι που πολέμησαν στο πλευρό του Φράνκο και στήριξαν έπειτα την σαρανταετή χούντα. Το ντοκιμαντέρ αυτό περιλαμβάνει αφηγήσεις μεγάλων προσωπικοτήτων της εποχής, όπως της Federica Montseny και του Enrique Lister, οι οποίοι έπαιξαν ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στην πορεία της επανάστασης. Το 5^ο αυτό μέρος, το οποίο είναι το μοναδικό που έχει υποτιτλιστεί στα ελληνικά, αναφέρεται αποκλειστικά στα γεγονότα που έλαβαν χώρα κατά τη διάρκεια της επανάστασης και στις συγκρούσεις που έγιναν εντός του αντιφασιστικού στρατοπέδου. Διαφοροποιείται σε σχέση με τα υπόλοιπα στο ότι προσπαθεί να εξιστορήσει τα γεγονότα από μια ουδέτερη, καθαρά ιστορική, σκοπιά και γι’ αυτό δίνει λόγο και στο φασιστικό στρατόπεδο.

4. Οι Αδάμαστες (Indomables) – 2011

Το ντοκιμαντέρ είναι παραγωγή της κινηματογραφικής κολεκτίβας Zerikusia και της CGT. Τον Δεκέμβρη του 2018 υποτιτλίστηκε από την πρωτοβουλία γυναικών ενάντια στην πατριαρχία (Πάτρα). Περιγράφει την ιστορία της αναρχικής γυναικείας οργάνωσης «Mujeres Libres» που έπαιξε πολύ σημαντικό ρόλο κατά τη διάρκεια της επανάστασης, ιδιαίτερα σε σχέση με το ζήτημα της χειραφέτησης των γυναικών από την τριπλή σκλαβιά που βίωναν εκείνη την εποχή : την σκλαβιά της φτωχής – εργαζόμενης, αναλφάβητης γυναίκας. Οι Mujeres Libres αποτελούν ένα εμβληματικό παράδειγμα γυναικείου αγώνα ωστόσο δεν αναφέρονται συχνά ως συνιστώσα του ελευθεριακού κινήματος στην επαναστατημένη Ισπανία. Το παρόν ντοκιμαντέρ έρχεται να σώσει την ιστορική μνήμη της οργάνωσης και της δράση των γυναικών και να την τοποθετήσει στο πλάι των άλλων αναρχικών οργανώσεων της εποχής, την CNT, τη FAI και την Ελευθεριακή Νεολάια.

5. Οι άνθρωποι που κύκλωσαν το Άλφα – 2010

Το ντοκιμαντέρ αυτό συνοδεύει το ομώνυμο βιβλίο και καταγράφει κυρίως την ιστορία του ισπανικού ελευθεριακού κινήματος κατά τη διάρκεια της δικτατορίας 1939-1977. Αν και αναφέρεται εν συντομία και στα γεγονότα της επανάστασης, το ντοκιμαντέρ επικεντρώνεται στα χρόνια που ακολούθησαν την ήττα, μετά το ’39 και φτάνει μέχρι και στα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης. Αναφέρεται στη ζωή και των αγώνα των εξόριστων Ισπανών αναρχικών αλλά και αυτών που έμειναν στην Ισπανία και είτε κατέφυγαν στα βουνά και συνέχισαν το αντάρτικο ενάντια στο φασιστικό καθεστώς, είτε προσπάθησαν να αναδιοργανώσουν στην παρανομία την CNT, είτε εκτελέστηκαν από τους φασίστες. Η χρονική περίοδος που καλύπτει είναι ιδιαίτερα σημαντική καθώς η αντίσταση ενάντια στο καθεστώς του Φράνκο και η προσπάθεια αναδιοργάνωσης των επαναστατικών οργανώσεων είναι ζητήματα που δεν είναι γνωστά παρόλο που αποτελούν μια πολύ σημαντική ιστορική περίοδο, από την οποία όλοι οι αγωνιζόμενοι μπορούν να αντλήσουν χρήσιμα συμπεράσματα.