Γκερνίκα, μία κατάληψη γης στα περίχωρα του Μπουένος Άιρες

Περίπου 2.500 οικογένειες έχουν καταλάβει από τις 20 του περασμένου Ιούλη μία έκταση περίπου εκατό εκταρίων στην κωμόπολη Γκερνίκα, 30 χιλιόμετρα νότια του Μπουένος Άιρες.

Εγκαταστάθηκαν σε οικόπεδα τα οποία είναι εγκαταλειμμένα εδώ και σαράντα χρόνια και έχτισαν πρόχειρα καταλύματα, όπου διαβιούν μέσα στο κρύο και τη βροχή. Αυτά τα περίπου 10.000 άτομα που διεκδικούν ένα κομμάτι γης, είναι άνθρωποι που τα έχασαν όλα κατά τη διάρκεια της πανδημίας, που κατέφυγαν σε αυτήν τη λύση επειδή έψαχναν μία επιλογή αξιοπρεπούς διαβίωσης. Άνεργοι, απολυμένοι εξαιτίας της οικονομικής κρίσης που επέφερε το λοκντάουν, άστεγοι, διωγμένοι από τους ιδιοκτήτες επειδή δεν είχαν να πληρώσουν το νοίκι, γυναίκες και lgbtqi άτομα που έχουν υποστεί βία.

Η πανδημία όμως, ανέδειξε τη βαρβαρότητα ενός άνισου και ανάλγητου συστήματος. Στα οικόπεδα αυτά βλέπει κανείς από τη μία να χτίζονται γήπεδα ράγκμπι και χόκεϊ ή άλλες αθλητικές εγκαταστάσεις για τα μέλη των πλούσιων οικογενειών και από την άλλη, τους πρόχειρους καταυλισμούς που έχουν δημιουργηθεί κατά τη διάρκεια διαδοχικών κυμάτων καταλήψεων που πραγματοποιήθηκαν τα τελευταία χρόνια από ανθρώπους στους οποίους ούτε το κράτος ούτε η αγορά πρόσφεραν πρόσβαση στην κατοικία. Πώς λοιπόν να μην γίνονται τέτοιες καταλήψεις γης, όταν το πιο οικονομικό οικόπεδο που προσφέρουν τα μεσιτικά γραφεία σε αυτά τα προάστια, κοστίζει 30.000 δολάρια;

Η σύγκρουση για τη γη στην περιφέρεια του Μπουένος Άιρες

Πρόκειται για μία σύγκρουση που εντάθηκε τα τελευταία σαράντα χρόνια, με απαρχή τη μεταναστευτική εισροή προς τα μεγάλα αστικά κέντρα και τις νέες τάσεις των εύπορων τάξεων, οι οποίες υιοθέτησαν το βορειοαμερικανικό μοντέλο του να κατοικούν στα προάστια. Το ερώτημα όμως είναι, γιατί η γη μετατρέπεται σε ένα αγαθό που σπανίζει, που είναι ακριβό και απλησίαστο για την πλειονότητα του πληθυσμού; Η απάντηση είναι απλή: επειδή η δυναμική που διέπει τη χρήση της είναι η κερδοσκοπία. Η λογική στον τομέα των ακινήτων αναπαράγει στις πόλεις το μοντέλο που η αγροτοβιομηχανία έχει επιβάλει στην ύπαιθρο. Έτσι, αυτήν τη στιγμή, στην περιφέρεια του Μπουένος Άιρες, περισσότερες από ένα εκατομμύριο οικογένειες αντιμετωπίζουν προβλήματα στέγασης, είτε επειδή μένουν σε πολύ παλιές ή μικρές κατοικίες, είτε επειδή μένουν σε παραγκουπόλεις με έλλειψη βασικών υποδομών. Και για όσο δεν μπαίνει ένα φρένο σε αυτή την άπληστη λογική, τόσο θα οξύνονται οι συγκρούσεις.

Τους τελευταίους μήνες οι καταλήψεις γης πολλαπλασιάστηκαν κυρίως στις περιοχές Κίλμες, Λα Ματάνσα, Φλορένσιο Βαρέλα, Μορένο, Σαν Μαρτίν, Σαν Φερνάντο. Πολλές αναχαιτίστηκαν από την άμεση επέμβαση των κατασταλτικών δυνάμεων, ενώ άλλες διαλύθηκαν με μανία. Οι παλιότερες καταλήψεις, χάρη στην αντίσταση των κατοίκων που εγκαταστάθηκαν εκεί αλλά και πολλών αλληλέγγυων ατόμων και συλλογικοτήτων από ολόκληρη τη χώρα, πέτυχαν την έγκριση του Νόμου 27,453 τον Οκτώβρη του 2018, σύμφωνα με τον οποίο, δεν επιτρέπεται η εκκένωση των καταυλισμών αλλά προωθείται η συγχώνευση τους στον αστικό ιστό.

Δεν ισχύει όμως το ίδιο για την περίπτωση της Γκερνίκα. Κι αυτό επειδή τα συγκεκριμένα τεμάχια γης, τα διεκδικούν οι νόμιμοι, όπως λένε ιδιοκτήτες, οι οποίοι έκαναν καταγγελίες και μηνύσεις, ζητώντας να ξεκινήσει προκαταρκτική έρευνα. Εξήντα εκτάρια από την κατειλημμένη γη ανήκουν στην εταιρία El Bellaco SA. η οποία, έχει ξεκινήσει την κατασκευή ενός πολυτελούς συγκροτήματος κατοικιών. Η εταιρία αυτή, σταμάτησε να πληρώνει ασφαλιστικές εισφορές για τους εργαζόμενους της, γι’ αυτό και πάγωσε η άδεια της. Υπάρχει άλλη μία εταιρία στην περιοχή, η Liorsel SA η οποία έχει κάνει… προληπτική μήνυση για καταπάτηση ιδιωτικής περιουσίας. Παρόλο που δεν υπάρχει κατάληψη στα εδάφη της, κατήγγειλε ότι είδε άγνωστα άτομα να κόβουν τα σύρματα της περίφραξης του οικοπέδου. Κι επειδή πάντα οι οικονομικές και οι πολιτικές ελίτ διαπλέκονται, ο γιος της ιδιοκτήτριας, είναι δημοτικός σύμβουλος με το δεξιό κόμμα Juntos por el Cambio, το οποίο είναι ένας από τους βασικούς υπέρμαχους της εκκένωσης και της ποινικοποίησης των καταλήψεων.

Καταστολή και στιγματισμός

Η κυβέρνηση αρχικά είχε διατάξει να γίνει εκκένωση του καταυλισμού στις 25 Σεπτέμβρη, κάτι που αποτράπηκε χάρη στις κινητοποιήσεις του κόσμου. Το δικαστήριο επίσης πρότεινε τη «δημοκρατική επίλυση της σύγκρουσης» με τη διαμόρφωση ενός σχεδίου με εναλλακτικές προτάσεις για τους καταληψίες των οικοπέδων, κυρίως για όσους βρίσκονται σε πιο ευάλωτη κατάσταση.

Προτού ολοκληρωθεί η διαπραγμάτευση, ανακοινώθηκε μία νέα ημερομηνία εκκένωσης, για την 15η Οκτώβρη. Οι άνθρωποι όμως που εγκαταστάθηκαν στη Γκερνίκα είναι αποφασισμένοι να μείνουν. Υπομένουν τη βία των αστυνομικών, οι οποίοι, ανίκανοι να μπουν στη θέση των συνανθρώπων τους που παλεύουν για να βελτιώσουν τις συνθήκες ζωής τους, είναι έτοιμοι να εκτελέσουν ανά πάσα στιγμή τις εντολές των αφεντικών τους.

Παράλληλα, ο ίδιος ο Πρόεδρος, Αλμπέρτο Φερνάντες, δήμαρχοι, περιφερειάρχες και κόμματα της αντιπολίτευσης δε χάνουν ευκαιρία να στιγματίζουν ως τεμπέληδες και ως εγκληματίες αυτούς τους ανθρώπους. Από τις πιο αντιδραστικές μέχρι τις πιο «προοδευτικές» φωνές, καταδικάζεται ομόφωνα η μέθοδος της κατάληψης γης ως παράνομη, ενώ η έμφαση στην παρουσίαση των ζητημάτων της καθημερινότητας δίνεται στην ύπαρξη εγκληματικών οργανώσεων που κερδοσκοπούν εκμεταλλευόμενες τις ανάγκες του κόσμου. Η κατάληψη της Γκερνίκα μετατράπηκε σε μείζον ζήτημα από τον έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο, με την πλειονότητα των δημοσιογράφων να το παρουσιάζει ως μία κατάσταση απειλητικού χάους που πρέπει να κατασταλεί με τη βία. Με αυτόν τον τρόπο, τα μέσα ενημέρωσης προετοιμάζουν το έδαφος για την εκκένωση, την οποία παρουσιάζουν ως μία πατριωτική πράξη, που θα σώσει τη χώρα από τον εσωτερικό εχθρό των καταληψιών γης.

Από τον τρόπο που αντιμετωπίζεται η κατάληψη γης της Γκερνίκα, αυτό που βλέπουμε είναι η ατομική ιδιοκτησία να μπαίνει πάνω από το δικαίωμα στη ζωή. Παρόλο που το Σύνταγμα το οποίο επιλεκτικά επικαλούνται υπουργοί και καθεστωτικά ΜΜΕ, κατοχυρώνει το δικαίωμα στην πρόσβαση σε μία αξιοπρεπή κατοικία, φαίνεται ότι αυτά τα ωραία λόγια παραμένουν σε επίπεδο θεωρίας. Στην πραγματικότητα, αυτό που επικρατεί είναι η ρητορική του ταξικού μίσους που είναι ριζωμένο σε έννοιες όπως «έγκλημα», «καταπάτηση», «σφετερισμός». Την ίδια λοιπόν στιγμή που δισεκατομμυριούχοι ιδιώτες, όπως οι γνωστές εταιρίες Benetton, Lewis και Blaquier, έχουν καταπατήσει εκατοντάδες χιλιάδες εκτάρια δημόσιας γης, πολλά από τα οποία έχουν αρπάξει από τους αυτόχθονες λαούς, αυτή η καταπάτηση δεν κατονομάζεται ως έγκλημα. Ο ταξικός χαρακτήρας της σύγκρουσης για τη γη δε θα μπορούσε να είναι περισσότερο έκδηλος.

Αυτοοργάνωση και αλληλεγγύη

Οι οικογένειες της Γκερνίκα προσπαθούν να χτίσουν μία κοινότητα που στηρίζεται στην αλληλοβοήθεια και στην αλληλεγγύη. Αποφασίζουν μέσα από συνελεύσεις, διοργανώνουν συλλογικές κουζίνες, κινητοποιήσεις, εκδηλώσεις για τη δημοσιοποίηση του αγώνα τους. «Είμαστε όλοι σύντροφοι, εδώ δεν υπάρχουν καβγάδες, μόνο συντροφικότητα». «Αυτό που ζητάω είναι ένα κομμάτι γης για τα παιδιά μου. Ως γείτονες μοιραζόμαστε τα πάντα, βγαίνουμε μαζί να ψάξουμε νερό, να ψάξουμε καυσόξυλα, εάν μου λείπει κάτι, η γειτόνισσα μου με βοηθάει. Είμαστε όλοι σε έναν κοινό αγώνα». «Μας φαίνεται ότι η ενότητα, η οργάνωση, η δημοσιοποίηση του αγώνα μας είναι κομβικές. Πριν από λίγο εκκένωσαν μία γειτονιά στη Σιουδάδ Εβίτα στη Λα Ματάνσα και ήταν μία γειτονιά που δεν είχε κάνει ορατό τον αγώνα της. Μας φαίνεται ότι εδώ έχει επιτευχθεί μία ταυτότητα κοινότητας, γειτονιάς, που μας κάνει σταθερούς και συμπαγείς μπροστά στο ενδεχόμενο της εκκένωσης».

Αυτές είναι κάποιες από τις μαρτυρίες των ανθρώπων του καταυλισμού. Παρά τις δυσκολίες της πείνας, του κρύου και της διαρκούς αστυνομικής παρενόχλησης, οι κάτοικοι της Γκερνίκα δηλώνουν ότι δε θα σταματήσουν να αγωνίζονται γι’ αυτό το κομμάτι γης που δικαιούνται, για τη στέγη που δικαιούνται, δηλώνοντας ξεκάθαρα: «η γη ανήκει σε αυτόν που την κατοικεί».